Only a small percentage of Russians go to church. Many who don’t may still be influenced by the Patriarch’s tirades.
Massimo Introvigne* 04/13/2022
*Translation of an editorial published on April 8, 2022, in the Italian daily newspaper “Il Mattino.”
Putin
and Kirill celebrating Unity Day, which commemorates the battle in 1612
that ended the occupation of Moscow by the troops of the
Polish-Lithuanian Commonwealth. Credits.
There
are two statistics from normally reliable sources that tell us
something about the mood of the Russian population. One tells us that
support for Putin, which had dropped to 69% before the war, has now risen to over 80% (although that respondents in Russian polls are able or willing to answer freely has been cast in doubt). Another that attendance at Orthodox church services in Russia has dropped to around one percent.
The
second statistic must be interpreted, considering that there is no rule
in the Orthodox Church similar to the Catholic precept to attend Mass. A
Catholic, at least theoretically, should go to Mass every Sunday. For
an Orthodox, this obligation does not exist and many go to church only
on major holidays. However, scholars observing religion in Russia agree
that the number of Russians in contact with the Orthodox Church is
continually falling, and now indicates a secularization comparable to
that of Western Europe.
It might seem that this belies another
common thesis among those who study religion in Russia, that of the
implicit but very firm pact between the Russian Orthodox Church and the
state, that is, between Patriarch Kirill and Putin. Putin protects the
Orthodox Church with laws that prohibit missions of other religions and
proselytizing, and the “liquidation” of those who insist on converting
the Orthodox to another faith, such as the Jehovah’s Witnesses.
Kirill
reciprocates by organizing, through the capillary network of the
Orthodox parishes, the consent for Putin and his party, a bit like the
Italian Catholic bishops did in the 20th century with the
Christian Democrats. Some would say it is precisely this identification
between the Orthodox Church and political power that pushes many
Russians, especially young people, away from the churches.
But how
can Kirill organize consensus for Putin if only a small minority goes
to church? In Russia, more than elsewhere, it is necessary to
distinguish between different circles over which the majority Church
exerts its influence. Something similar happens in Italy as well.
According
to the most reliable statistics, active Catholics in Italy are between
fifteen and twenty percent, but those who declare themselves Catholics
in surveys exceed eighty percent. The Pope’s statements, including those
on the war in Ukraine, regularly make headlines, and they certainly
influence a larger circle than the comparatively narrow minority of
active Catholics.
This process in Russia is amplified because,
with the sudden demise of the Soviet identity, a Russian identity was
hastily reconstructed based on an idea of the nation as a spiritual
reality whose heart is the Orthodox tradition. Millions of Russians who
go to church only at Easter (or never), however, recognize themselves as
Orthodox and share the idea, which is also promoted by Putin, that
Russia is great because its Orthodox religion is great. This is why
Patriarch Kirill’s statements and his stances on national and
international politics also influence those who are not “active” or
“practicing” Orthodox.
There are two specific, interrelated myths
that most Russians know and that explain these processes. The first is
the imperial myth of the Third Rome. The first would be the Imperial
Rome, the second Constantinople (now Istanbul), where the Roman Empire
moved after the fall of the city of Rome, surviving until the Turkish
conquest in 1453.
A few years later, Tsar Ivan III the Great
coined the nationalist and propagandistic formula of the Third Rome,
that is, of the Russian Empire as the sole legitimate heir of the Roman
Empire, a slogan popularized a century later by his successor Ivan IV
the Terrible, and now revamped by Kirill and Putin.
If
this first myth is historical and political, the second is religious.
It reinterprets the theme of the Third Rome in religious terms. With
what Catholics call the Great Eastern Schism—and many Orthodox call the
Great Western Schism—in 1054 the Eastern Church separated from the
Church of Rome. The choice of the Eastern Church to call itself
“Orthodox” precisely indicated that, in its view, it was guarding
Orthodoxy while Rome had slipped into heresy.
From this moment,
the truth according to the Orthodox was no longer in the First Rome, in
Catholic Italy, but had moved to the Second Rome, Constantinople. Here,
too, after the Turkish conquest of Constantinople in 1453, the Russians
argued that the local Patriarch was no longer fully able to guard the
true faith. This task now fell to the Third Rome, Moscow, and the
Russian Orthodox Church, which a few years earlier in 1448 had separated
from the Patriarchate of Constantinople, although new reunions and new
separations would later follow.
These days a controversy of a few
years ago between two academic specialists in things Russian, Timothy
Snyder of Yale and Marlene Laruelle of George Washington University, is
back in fashion. Both agree that Aleksandr Dugin, the far-right Russian
political scientist and theorist of Eurasianism, is an able propagandist
of himself and has managed to convince many of his influence on Putin,
which is actually modest.
According to Snyder, Putin’s real ideological inspiration is rather Ivan Ilyn,
a philosopher expelled from the Soviet Union by Lenin for his
monarchist and anti-communist positions and who died near Zurich in
1954. Laruelle urges not to overestimate Ilyn either, despite Putin’s
public honors for him, and argues that the philosopher influenced Kirill
more than he did the Russian president.
The topic is sensitive
because Ilyn claimed to be a fascist and admired Mussolini. However, it
is not Ilyn’s fascism that exerts influence on Kirill—and Putin himself.
It is his vision of Russia as a nation persecuted by the West through
its propaganda of democracy, its heresies and “cults,” and its
homosexual lobbies, and at the same time as a nation with a mission
similar to Jesus Christ: it is persecuted, dies, resurrects, and saves
the world.
These ideas clearly inspire Kirill’s sermons but also
seduce Putin, who asked for and obtained from Switzerland the remains of
Ilyn and had them reburied in Moscow in a tomb in front of which he
went to pay his respects and draw inspiration.
Γιατί βάζει πλάτη ο Πατριάρχης Κύριλλος στον πόλεμο του Πούτιν Τα σενάρια για την KGB
01/04/2022 12:05
Επί εβδομάδες ολόκληρες θρησκευτικοί ηγέτες ανά την υφήλιο εκλιπαρούσαν τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο να ταχθεί ανοικτά κατά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Αλλά στα εβδομαδιαία κηρύγματά του, που αναμεταδίδει ζωντανά η ρωσική τηλεόραση, ο Κύριλλος έκανε το ακριβώς αντίθετο, παρουσιάζοντας τον πόλεμο ως μια μάχη κατά των σατανικών δυνάμεων που αποβλέπουν στην καταστροφή της «θεόσδοτης» ενότητας της Αγίας Ρωσίας.
Λίγες ώρες πριν την εισβολή ο Κύριλλος συνεχάρη τους Ρώσους στρατιώτες ως υπερασπιστές της πατρίδας λέγοντάς τους ότι «δεν πρέπει να έχουν την παραμικρή αμφιβολία ότι επέλεξαν έναν πολύ ορθό δρόμο στις ζωές τους». Περίπου δύο εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου, προσέδωσε στις μάχες «μεταφυσική σημασία» και προειδοποίησε το ποίμνιό του ότι το τίμημα της συμμετοχής στον δυτικό κόσμο του καταναλωτισμού και των ελευθεριών ήταν να συναινέσουν στη διοργάνωση παρελάσεων gay pride.
Ο πατριάρχης Κύριλλος ευλογεί τον πόλεμο
Την περασμένη εβδομάδα, ο πατριάρχης Κύριλλος αποκάλεσε «αλήθεια του Θεού» ότι οι λαοί της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας μοιράζονται μια κοινή πνευματική και εθνική κληρονομιά και πρέπει να είναι ενωμένοι ως ένας λαός - ένας άμεσος απόηχος της υπεράσπισης του πολέμου από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. «Κάποιος πρέπει να προσευχηθεί για τον ενωμένο λαό μας», είπε ο Κύριλλος, κρατώντας μια επίχρυση ράβδο που συμβολίζει τον ρόλο του ως πνευματικού ποιμένα των περισσότερων από 90 εκατομμυρίων μελών της εκκλησίας του. «Κάποιος πρέπει να υπερασπιστεί την αλήθεια του Θεού ότι είμαστε πραγματικά ένας λαός».
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμιρ Πούτιν χαρίζει στις αρχές Φεβρουαρίου μια ανθοδέσμη στον πατριάρχη Κύριλλο με αφορμή την 13η επέτειο από την ενθρόνισή του / Φωτογραφία: AP Photo
«Ζει σε ένα παράλληλο σύμπαν», λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου UC Riverside, Τζορτζ Μίχελς, ο οποίος ειδικεύεται στη ρωσική και την ουκρανική ιστορία. «[Ο Κύριλλος] περιγράφει την τρέχουσα κατάσταση στην Ουκρανία ως άμυνα των Ρώσων ενάντια σε μια ξένη εισβολή, όχι ως αγώνα των Ουκρανών για τη δημοκρατία και τις ζωές τους ενάντια σε μια ρωσική απολυταρχία».
The Spectator: Ήταν ο Κύριλλος πράκτορας της KGB στα νιάτα του;
Ειδικοί χαρακτηρίζουν τον πατριάρχη Κύριλλο ως μια περίπλοκη προσωπικότητα στη ρωσική πολιτική: έξυπνο, χαρισματικό και φιλόδοξο. Ανήλθε στις τάξεις της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά τη Σοβιετική περίοδο - όταν η κομμουνιστική κυβέρνηση θεωρούσε τη θρησκεία ως αρχαϊκό λείψανο καταπίεσης - και ήταν ο πρώτος πατριάρχης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που συναντήθηκε με προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας εδώ και σχεδόν μια χιλιετία.
Φημολογείται επίσης ότι ο 75χρονος πατριάρχης – κατά κόσμον Βλαντιμιρ Μιχαήλοβις Γκουντάγιεφ - είχε συνδεθεί με την KGB. «Για να είμαστε δίκαιοι, για να γίνεις εκκλησιαστικός ηγέτης στη Σοβιετική Ένωση και να πετύχεις ο,τιδήποτε εκείνη την εποχή, έπρεπε να είσαι συνδεδεμένος με την KGB», είπε ο Μίχελς.
Σύμφωνα με το βρετανικό περιοδικό The Spectator o Κύριλλος «ως νεαρός ιερέας και επίσκοπος επί χρόνια διείσδυε στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και άλλους διεθνείς οργανισμούς για λογαριασμό της ΕΣΣΔ». Σχετικά στοιχεία παρατίθενται σε έρευνα με τίτλο: «Οι φάκελοι Μιχαήλοφ: O Πατριάρχης Κύριλλος και η KGB», που δημοσίευσε το 2018 ο ιστορικός και ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων Φίλιξ Κόρλεϊ, χρησιμοποιώντας ως πηγές ντοκουμέντα από τα αρχεία της KGB στη Μόσχα, τα οποία, όπως έγραψε, είδαν αρκετοί ερευνητές, όταν αποχαρακτηρίστηκαν προσωρινά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Αυγούστου του 1991, αλλά η πρόσβαση σε αυτά αποκλείστηκε εκ νέου μετά από διαμαρτυρίες της ηγεσίας της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας για την έκταση των αποκαλύψεων. Ένας πανικός δικαιολογημένος αφού και ο τότε πατριάρχης Αλέξιος ήταν πράκτορας της KGB, όπως σημειώνει το βρετανικό περιοδικό.
Το πανάκριβο ρολόι και το χρυσό κινητό
Σύμφωνα με το Μoscow News το 2006 η περιουσία του Πατριάρχη Κυρίλλου υπολογιζόταν στα 4 δισ. δολάρια, εν μέρει επειδή καταχράστηκε το προνόμιο της ρωσικής εκκλησίας να εισάγει αφορολόγητα τσιγάρα στη Ρωσία.
Το ρολόι στο χέρι του πατριάρχη Κύριλλου εξαφανίστηκε στην «πειραγμένη» δεύτερη φωτογραφία, αλλά όχι και η αντανάκλασή του στο γραφείο
Λίγα χρόνια αφότου ανέβηκε στον πατριαρχικό θρόνο ο Κύριλλος πρωταγωνίστησε σε ένα σκάνδαλο, όταν φωτογραφήθηκε να φορά ένα πανάκριβο, αξίαας 30.000 δολαρίων ρολόι Breguet. Μάλιστα η φωτογραφία είχε «πειραχτεί», προκειμένου να εξαφανιστεί το ρολόι, αλλά το photoshop έγινε απρόσεκτα, απρόσεκτοι, καθώς ξέχασαν να απαλείψουν την αντανάκλαση του ρολογιού σε ένα γραφείο.
Το επίχρυσο κινητό που δώρισε εταιρεία στον πατριάρχη Μόσχας και πασών των Ρωσιών, Κύριλλο / Φωτογραφία: uznayvse.ru
Ενώ το 2017 μια ρωσική εταιρεία που έχει την έδρα της στην Ελβετία και ειδικεύεται στην κατασκευή κινητών τηλεφώνων πολυτελείας, χάρισε στον Κύριλλο, ένα κινητό τηλέφωνο καλυμμένο με φύλλα χρυσού αξίας πολλών χιλιάδων ευρώ με κουμπιά διακοσμημένα με διαμάντια και χαραγμένο στο πίσω μέρος έναν σταυρό και τα λόγια: «Σώσον και φύλαξον ημάς». Οι ιδεολογικοί δεσμοί με τον Πούτιν
Ο πατριάρχης Κύριλλος είναι στενός σύμμαχος εδώ και χρόνια του Ρώσου Προέδρου. Είχε χαρακτηρίσει μάλιστα «θαύμα του Θεού» τα πρώτα δώδεκα χρόνια του Πούτιν στην εξουσία, ενώ ο ισχυρός άνδρας του Κρεμλίνου έχει πει ότι ο πατέρας του Κύριλλου, που ήταν ιερέας στο Λένινγκραντ (νυν Αγία Πετρούπολη) τον βάφτισε κρυφά το 1952.
Οι δύο άνδρες ασπάζονται μια εθνικιστική ιδεολογία, που δικαιολογεί κατά την άποψή τους τον πόλεμο στην Ουκρανία. Θεωρούν ότι οι απαρχές της Ρωσίας και της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας ανάγονται το 988 μ.Χ. όταν ο πρίγκιπας Βλαδίμηρος Α΄, ηγεμόνας των Ρως του Κιέβου, που περιλάμβανε περιοχές της σημερινής Ουκρανίας και Ρωσίας, ασπάστηκε τον χριστιανισμό.
Oι δεσμοί του Βλαντίμιρ Πούτιν με τον πατριάρχη Κύριλλο κρατάνε χρόνια / Φωτογραφία αρχείου: AP Photo
«Βάσει αυτού του αφηγήματος υπάρχει μια οργανική ολότητα στις σχέσεις του ρωσικού και του ουκρανικού λαού κι αν οι Ουκρανοί έχουν διαφορετική άποψη, είναι επειδή ξέκλιναν της πορείας και τους διέφθειρε η Δύση», εξηγεί η Βικτόρια Σμόλκιν, ειδική στον κομμουνισμό και τον Ψυχρό Πόλεμο του Πανεπιστημίου Wesleyan. Υπ’ αυτό το πρίσμα η Ρωσία δεν επιτίθεται σε ένα κυρίαρχο κράτος, αλλά αποκαθιστά τη φυσική σχέση μεταξύ δύο χωρών. «Αυτό που αποζητούν είναι η λύτρωση. Όχι μόνον των Ουκρανών αλλά και των εαυτών τους. Θεωρούν ότι είναι αποστολή τους η αποκατάσταση της ενότητας».
Το αυτοκέφαλο της ουκρανικής ορθόδοξης Εκκλησίας
Το σχίσμα μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας δεν είναι μόνον γεωπολιτικό, αλλά έχει επεκταθεί και στην εκκλησία. Για πάνω από τρεις αιώνες η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν επισήμως συνδεδεμένη με τη Ρωσική, αλλά τα πράγματα άλλαξαν με αφορμή τη χορήγηση καθεστώτος αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Και με το 78% των Ουκρανών να δηλώνουν Ορθόδοξη, ο Κύριλλος είδε το ποίμνιό του να μειώνεται κατά το ένα τρίτο.
Ο Κύριλλος αρνήθηκε να αποδεχθεί ότι οι ορθόδοξοι στην Ουκρανία ήταν πίσω από το σχίσμα, το οποίο απέδωσε σε κήρυγμά του στις 13 Μαρτίου σε έξωθεν πολιτικές πιέσεις.
Επί δεκαετίες οι ηγέτες της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας συνεργάζονταν με την κυβέρνηση για να προωθήσουν τα συμφέροντα της εκκλησίας, λέει ο Στίβεν Μπατάλντεν, επίτιμος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. Αλλά τώρα, αυτό το σιωπηρό quid pro quo δοκιμάζεται με νέους τρόπους καθώς η Ρωσία βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ουκρανία. «Ο Κύριλλος απέτυχε παταγωδώς να υπερασπιστεί την ακεραιότητα της ρωσικής ορθόδοξης Εκκλησίας και αυτό έχει διάφορες παρενέργειες για τη διάσπαση της εκκλησίας», λέει ο Μπατάλντεν.
«Όσο περισσότερες εκκλησίες και θρησκευτικούς δεσμούς χάνει το πατριαρχείο της Μόσχας, τόσο αποδυναμώνουν οι διεκδικήσεις του για τον λεγόμενο ρωσικό κόσμο», προσθέτει η Σμόλκιν.
