.

Sunday, January 31, 2010

Βιβλιοπαρουσίαση / Book review:
Ray Abrams, Preachers Present Arms



Ray Abrams,
Preachers Present Arms:
The Role of the American Churches and Clergy
in World Wars I and II
with Some Observations on the War in Vietnam,
[Οι Κήρυκες Παρουσιάζουν Όπλα:
Ο Ρόλος των Αμερικανικών Εκκλησιών και του Κλήρου
στον Α' και Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
με Κάποιες Παρατηρήσεις για τον Πόλεμο του Βιετνάμ
]
Scottdale, Pennsylvania: Herald Press / Wipf & Stock Publishers,
1969 / 2009. 354 pp.

«After nearly forty years Abrams' book remains a classic in its field. Its special appeal is to clergymen who want to see how religion responds to the acute tensions of war; to sociologists who are interested in the processes by which public opinion is formed; and to historians who welcome illumination on the domestic scene of World War I days. Students of church-state relations in America found it a rich source of information. The New York Times called it a "unique piece of sociologic investigation" and went on to cite the author's six years of painstaking labor to gather and classify the immense body of materials. Though called "painful reading" by another reviewer in the Crozer Quarterly, Dr. Abrams was also commended for not showing "rancor or bitterness, not even a desire to blame"».

[«Μετά από σχεδόν σαράντα χρόνια το βιβλίο του Abrams παραμένει κλασικό στο είδος του. Αφορά ιδιαίτερα στους κληρικούς οι οποίοι θέλουν να κατανοήσουν το πώς αντιδράει η θρησκεία στην οξεία ένταση του πολέμου· στους κοινωνιολόγους που ενδιαφέρονται για τις διαδικασίες μέσω των οποίων διαμορφώνεται η κοινή γνώμη· και στους ιστορικούς οι οποίοι καλοδέχονται τη διαφώτιση στο εσωτερικό σκηνικό των ημερών του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι σπουδαστές των σχέσεων εκκλησίας-κράτους στην Αμερική το έχουν βρει ενδιαφέρουσα πηγή πληροφοριών. Οι New York Times το αποκάλεσαν "μοναδικό πόνημα κοινωνιολογικής έρευνας" και κατόπιν παρέθεσαν τις επίπονες προσπάθειες έξι ετών για να συγκεντρωθεί και να ταξινομηθεί ο τεράστιος όγκος του υλικού. Αν και το αποκάλεσε "επώδυνο ανάγνωσμα" ένας άλλος κριτικός της Crozer Quarterly, ο Δρ. Abrams επαινέθηκε επίσης επειδή δεν επέδειξε "υστεροβουλία ή πικρία, ούτε καν επιθυμία να μεμφθεί"».]

* Grant M. Stoltzfus, Book review, Journal of Church and State, 1969 11(3):527-529; doi:10.1093/jcs/11.3.527. [Also/Επίσης, PDF]


Επίσης, για την πρώτη έκδοση του 1933:

* William Warren Sweet, Book review, The Journal of Religion, The University of Chicago Press, Vol./Τομ. 14, No./Αρ. 2 (Apr./Απρ., 1934), pp./σσ. 220-221.

* Lyford P. Edwards, Book review, The American Journal of Sociology, The University of Chicago Press, Vol./Τόμ. 40, No./Αρ. 2 (Sep./Σεπ., 1934), pp./σσ. 259-260.

* Harold D. Lasswell, Book review, The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Vol./Τόμ. 172, No./Αρ. 1, 193 (1934), DOI: 10.1177/000271623417200167.


Foto/Φωτο: Αφορά στην πρώτη έκδοση του 1933.

Σημ.: Το στρατιωτικό παράγγελμα "present arms!" (Γαλλ. "présenter armes!") σημαίνει «παρουσιάστε όπλα!» αλλά αποδόθηκε στην ελληνική στρατιωτική ορολογία ως «παρουσιάστε αρμ!».

Ο Έρασμος για τον χριστιανό & τη βία του πολέμου /
Erasmus concerning the Christian and war violence


«If Christ had not openly reproved Peter, we might have regarded it as licit to defend ourselves with arms against the violence of the impious, and to repel force with force. But now that Peter has been reprehended because he drew the sword on behalf of the most innocent Lord against the impious and wicked, what cause could there be after this that a Christian man should repel injury by injury? . . . The Lord allowed the future prince of his church to fall into this error through pious affection, in order to take away the more surely and efficaciously the libidinous desire for revenge for the future, and utterly to eliminate the right of recourse to arms, after he had chided one who, not yet having received the prohibition, was getting ready to defend the pious Lord with pious affection against the impious».

[«Αν ο Χριστός δεν είχε επιπλήξει δημόσια τον Πέτρο, μπορεί να θεωρούσαμε θεμιτό να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας με όπλα ενάντια στη βία των ασεβών, και να αποκρούσουμε τη βία με βία. Αλλά εφόσον ο Πέτρος επιπλήχθηκε επειδή τράβηξε μαχαίρι για χάρη του πιο αθώου Κυρίου ενάντια στους ασεβείς και πονηρούς, με ποια δικαιολογία θα μπορούσε ένας Χριστιανός κατόπιν τούτου να αποκρούσει το χτύπημα με χτύπημα; . . . Ο Κύριος επέτρεψε ώστε ο μελλοντικός άρχοντας της εκκλησίας του να πέσει σε αυτό το σφάλμα με θεοσεβή στοργή, έτσι ώστε να απομακρύνει πιο σίγουρα και αποτελεσματικά την εμπαθή επιθυμία για εκδίκηση στο μέλλον, και να εξαλείψει εντελώς το δικαίωμα της προσφυγής στα όπλα, καθώς επιτίμισε εκείνον ο οποίος, χωρίς να έχει ήδη λάβει την απαγόρευση, ετοιμαζόταν να υπερασπιστεί τον θεοσεβή Κύριο με θεοσεβή στοργή κατά των ασεβών».]
* Desiderius Erasmus/Ντεζιντέριους Έρασμος, abstract and its translation at/το απόσπασμα και η μετάφρασή του στο
«Paris Theologians on War and Peace, 1521-1529»
[Παρισινοί Θεολόγοι περί Πολέμου και Ειρήνης, 1521-1529]
by/του Walter F. Bense (Church History, Vol./Τόμ. 41, No./Αρ. 2 (Jun./Ιούν., 1972), Cambridge University Press on behalf of the American Society of Church History, pp/σσ. 168-185 (here/εδώ 179, 180).

Γενοκτονία: μια εκτέλεση σε 8 βήματα /
Genocide: An 8-steps execution




According to Gregory H. Stanton, genocide is a process that develops in eight stages that are predictable but not inexorable.

1. Classification
2. Symbolization
3. Dehumanization
4. Organization
5. Polarization
6. Preparation
7. Extermination
8. Denial

For a discussion of each of the eight stages read the relating article "The 8 Stages of Genocide".  [PDF]


Σύμφωνα με τον Gregory H. Stanton, η γενοκτονία συντελείται σε οχτώ στάδια τα οποία είναι προβλέψιμα αλλά όχι αναπόφευκτα.

1. Κατηγοριοποίηση
2. Συμβολοποίηση
3. Απανθρωποποίηση
4. Οργάνωση
5. Πόλωση
6. Προετοιμασία
7. Εξόντωση
8. Άρνηση

Για την ανάλυση καθενός από τα οχτώ στάδια βλέπε το σχετικό άρθρο «The 8 Stages of Genocide» [Τα 8 Στάδια της Γενοκτονίας]. [Αγγλικά, PDF]

Saturday, January 30, 2010

Η (μη) επιστροφή του γνωστικισμού στο ΗΒ /
Gnosticism is (not) back at UK


* "Commission rejects Gnostic Centre's bid for charitable status",
[Η Επιτροπή απέρριψε το αίτημα Γνωστικού Κέντρου για καθεστώς φιλανθρωπικού σκοπού],
15 Ιανουαρίου 2010.

* "Lawyers criticise Charity Commission's decision on gnostics",
[Δικηγόροι ασκούν κριτική στην απόφαση της Επιτροπής Φιλανθρωπικών Οργανισμών σχετικά με τους γνωστικούς],
26 Ιανουαρίου 2010.

Friday, January 29, 2010

Ο Τερτυλλιανός περί στρατιωτικής υπηρεσίας /
Tertullian about military service



«1 Possit in isto capitulo etiam de militia definitum uideri, quae inter dignitatem et potestatem est. At nunc de isto quaeritur, an fidelis ad militiam conuerti possit et an militia ad fidem admitti, etiam caligata uel inferior quaeque, cui non sit necessitas immolationum uel capitalium iudiciorum. 2 Non conuenit sacramento diuino et humano, signo Christi et signo diaboli, castris lucis et castris tenebrarum;

Non potest una anima duobus deberi, deo et Caesari. Et uirgam portauit Moyses, fibulam et Aaron, cingitur loro et Iohannes, agmen agit et Iesus Naue, bellauit et populus, si placet ludere.

3 Quomodo autem bellabit, immo quomodo etiam in pace militabit sine gladio, quem dominus abstulit? Nam etsi adierant milites ad Iohannem et formam obseruationis acceperant, si etiam centurio crediderat, omnem postea militem dominus in Petro exarmando discinxit. Nullus habitus licitus est apud nos illicito actui adscriptus».

1 Πριν κλείσουμε την πραγματεία μας πρέπει να σκεφτούμε την στρατιωτική θητεία, που βρίσκεται μεταξύ αξιωμάτων και εξουσίας. Μας ρωτούν αν ένας πιστός μπορεί να καταταγεί στον στρατό, κι αν γίνονται δεκτοί στην πίστη οι στρατιωτικοί, ή οι απλοί στρατιώτες έστω, ή αυτοί στις κατώτερες βαθμίδες, που δεν υποχρεούνται να συμμετέχουν σε θυσίες, και εκτελέσεις ανθρώπων. 2 Και απαντούμε: Δεν υπάρχει ουδεμία συμφωνία ανάμεσα στον όρκο του Θεού και στον όρκο των ανθρώπων, τη σημαία του Χριστού και τη σημαία του διαβόλου, το στρατόπεδο του φωτός και το στρατόπεδο του σκότους.

Μια ψυχή δεν μπορεί να υπηρετεί δύο αφέντες—τον Θεό και τον Καίσαρα. Βέβαια, αν σας αρέσει να παίζετε με τις λέξεις, θα μου πείτε πως ο Μωυσής κρατούσε ράβδο, ο Ααρών φορούσε αγκράφα, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής δερμάτινη ζώνη, ο Ιησούς του Ναυή διοικούσε στράτευμα και ο λαός του Θεού πολεμούσε.

3 Αλλά πώς ο Χριστιανός θα πολεμήσει, ή έστω, πώς θα υπηρετήσει εν καιρώ ειρήνης χωρίς μάχαιρα, την οποία του έχει αφαιρέσει ο Κύριος; Ο Ιωάννης είχε πει στους στρατιωτικούς που τον άκουγαν τι έπρεπε να κάνουν. Επίσης, είχε πιστέψει και ένας εκατόνταρχος. Όμως, όταν αργότερα ο Κύριος αφόπλισε τον Πέτρο, αφόπλισε κάθε στρατιώτη, γιατί δεν επιτρέπει να φοράμε κάτι που συνδέεται με βδελυκτές πράξεις».

* Τερτυλλιανός, Περί Ειδωλολατρίας [De Idolatria] 19:1-3,
Μετάφραση εκδ. Όρος, Μεταποστολικοί Πατέρες: Σεπτίμιος Τερτυλλιανός, τόμ. Α'
(Αγγλ. μετάφραση ANF)
Εικόνα: galdo trouchky, Roman soldiers

Στρατιωτική υπηρεσία & η πρώιμη χριστιανική εκκλησία /
Military service & the early Christian church


«The rejection of military service on the part of the early church was not however derived from any explicit prohibition in the New Testament. The attitude of the Gospels to the soldiers' calling was neutral. The centurion was commended for his faith rather than for his profession, but was not called upon to abandon his profession. The pacifism of the early church was derived not from a New Testament legalism, but from an effort to apply what was taken to be the mind of Christ. Christianity brought to social problems, not a detailed code of ethics or a new political theory, but a new scale of values. The quality of Christian love transcended the highest in Judaism and Hellenism. Christian agape was utterly other-regarding love».

[«Η απόρριψη της στρατιωτικής υπηρεσίας από μέρους της πρώιμης εκκλησίας δεν απέρρεε όμως από κάποια ρητή απαγόρευση της Καινής Διαθήκης. Η θέση των Ευαγγελίων προς την κλήση του στρατιώτη είναι ουδέτερη. Ο εκατόνταρχος επαινέθηκε για την πίστη του μάλλον παρά για το επάγγελμά του, αλλά δεν του ζητήθηκε να εγκαταλείψει το επάγγελμά του. Ο φιλειρηνισμός της πρώιμης εκκλησίας δεν απέρρεε από κάποιον νομικισμό της Καινής Διαθήκης, αλλά από την προσπάθεια να εφαρμόσει αυτό που κατανοούσε ως νου του Χριστού. Ο χριστιανισμός κόμισε στα κοινωνικά προβλήματα, όχι έναν λεπτομερή ηθικό κώδικα ή μια νέα πολιτική θεωρία, αλλά μια νέα κλίμακα αξιών. Το είδος της χριστιανικής αγάπης υπερέβαινε τα μέγιστα του Ιουδαϊσμού και του Ελληνισμού. Η χριστιανική αγάπη ήταν εντελώς ανιδιοτελής αγάπη».]

* Roland H. Bainton,
Christian Attitudes Toward War and Peace, A historical survey and critical reevaluation,
[Χριστιανικές Θέσεις σχετικά με τον Πόλεμο και την Ειρήνη, Ιστορική επισκόπηση και κριτική επανεκτίμηση],
1960, Abingdon Press [ed. 1, ed. 2], σσ. 53, 54. [Αγγλικά, PDF]

Book review by/Βιβλιοκριτική από τον J. Lawrence Burkholder here/εδώ.

Θρησκευτικότητα, όπως γραφή /
Religiosity, like writing


«In view of the reduced levels of religiosity consistently extant in populations that enjoy secure middle class lives, it can be postulated that if socioeconomic conditions had been similarly benign since humans first appeared it is unlikely that religion would have developed to nearly the degree seen in actual human history, and atheism would have been much more widespread and possibly ubiquitous since the beginning. Materialism and language in contrast would still be omnipresent. Ergo, strong religiosity has all the signs of being a natural invention of human minds in response to a defective habitat, and is neither supernatural, nor genetically preprogrammed to the same extent as are more deeply set language and material desire. Because spirituality is a relatively optional attribute more comparable to writing which is not fundamental to the human condition, it is not consistently more difficult for humans to be spiritual than nontheistic (partly contra Boyer, 2008), under certain environmental conditions the opposite can be true».

[«Ενόψει των μειωμένων επιπέδων θρησκευτικότητας που υφίστανται σταθερά σε πληθυσμούς που απολαμβάνουν ασφαλή ζωή μέσου επιπέδου, συνάγεται ότι αν οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες ήταν παρόμοια ευνοϊκές από τότε που εμφανίστηκε αρχικά ο άνθρωπος θα ήταν απίθανο να αναπτυχθεί η θρησκεία στον βαθμό σχεδόν που όντως εμφανίστηκε στην ανθρώπινη ιστορία, και ο αθεϊσμός θα ήταν πολύ πιο διαδεδομένος και πιθανώς παντελής εξ αρχής. Ο υλισμός και η γλώσσα, σε αντίθεση, θα εξακολουθούσαν να έχουν καθολική παρουσία. Όθεν, η ισχυρή θρησκευτικότητα έχει όλα τα γνωρίσματα που την καθιστούν φυσική εφεύρεση του ανθρώπινου νου ως απάντηση στο ελαττωματικό περιβάλλον κατοικίας του, και δεν είναι ούτε υπερφυσικά ούτε γενετικά προγραμματισμένη εκ των προτέρων στην ίδια έκταση όπως συμβαίνει με τη γλώσσα και την υλική επιθυμία που είναι τοποθετημένα βαθύτερα. Επειδή η πνευματικότητα είναι σχετικά προαιρετικό χαρακτηριστικό το οποίο μπορεί περισσότερο να συγκριθεί με τη γραφή η οποία δεν είναι θεμελιώδης στον άνθρωπο, δεν είναι απαραίτητα πιο δύσκολο για τους ανθρώπους να είναι πνευματικοί αντί μη-θεϊστές (εν μέρει αντίθετη άποψη Boyer, 2008), κάτω από συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνθήκες το αντίθετο μπορεί να ισχύει».]

* Gregory Paul,
«The Chronic Dependence of Popular Religiosity upon Dysfunctional Psychosociological Conditions»,
[Η Χρόνια Εξάρτηση της Λαϊκής Θρησκευτικότητας από τις Δυσλειτουργικές Ψυχοκοινωνικές Συνθήκες],
Evolutionary Psychology (www.epjournal.net), 2009. 7(3): 398-441. [English, PDF]

Βλέπε, επίσης, αναφορά της μελέτης στο άρθρο
«Ψάχνουν το Θεό μακριά από τη θρησκεία»,
στο Έθνος της 23ης Ιανουαρίου 2010.

Thursday, January 28, 2010

Ιωάννης Χρυσόστομος:
Θέατρο & Εκκλησία


«Σας προλέγω με όλην την δύναμιν της φωνής μου ότι, αν κανένας κατόπιν από την παραίνεσιν και διδασκαλίαν μου θα τολμήση να ξαναπάγη να ιδή την βρόμαν και δυσωδίαν των θεάτρων, δεν θα τον δεχθώ εντός της εκκλησίας, δεν θα τον κοινωνήσω, δεν θα του επιτρέψω να εγγίση την ιεράν τράπεζαν. Αλλά καθώς οι βοσκοί χωρίζουν τα ψωραλέα πρόβατα από τα υγιή για να μην τα κολλήσουν την ασθένειαν, τοιουτρόπως θα κάμω και εγώ».

(Ιωάννης Χρυσόστομος, Ομιλία προς τους Καταλείψαντες την Εκκλησίαν και αυτομολήσαντες προς τας Ιπποδρομίας και τα Θέατρα, MPG 56:268)
* Άνθιμου Παπαδόπουλου,
Το θρησκευτικόν θέατρον των Βυζαντινών,
εκδ. Ιωάννης Ν. Σιδέρης, Αθήνα 1900, σ. 12. [Ελληνικά, PDF]

Tuesday, January 26, 2010

Η Βασιλεία του Θεού στην Θεολογία της Καινής Διαθήκης /
The Kingdom of God in New Testament Theology



* Darrell L. Bock,
The Kingdom of God in New Testament Theology: The Battle, The Christ, The Spirit-Bearer, and Returning Son of Man (Pulling the Future into the Present and Previewing the Future in the Present),
[Η Βασιλεία του Θεού στην Θεολογία της Καινής Διαθήκης: Η Μάχη, Ο Χριστός, Ο Πνευματοφόρος, και ο Επιστρέφων Γιος του Ανθρώπου (Φέρνοντας το Μέλλον στο Παρόν και Προγευόμενοι το Μέλλον στο Παρόν)]
a study was first given in an address at the Evangelical Theological Society meeting in 1999 and later printed in Looking Into the Future: Evangelical Studies in Eschatology", ed. by David W. Baker. [Αγγλικά]

Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ':
Τι είναι η «βασιλεία του Θεού»;


«Το κεντρικό περιεχόμενο του Ευαγγελίου είναι: Η βασιλεία του Θεού είναι κοντά και πυρήνας των έργων και λόγων του Ιησού είναι ακριβώς η αναγγελία της εγγύτητας της βασιλείας του Θεού.

Ο πάπας επισημαίνει ότι από πολλούς ερμηνευτές εντοπίστηκε χάσμα ανάμεσα σε αυτό τον άξονα του προπασχάλιου κηρύγματος του Χριστού και στο μεταπασχάλιο κήρυγμα των αποστόλων, του οποίου άξονας είναι η Χριστο-λογία. Η απάντηση κατά τον προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας εξαρτάται από το πώς κατανοούμε το λόγο του Ιησού για τη βασιλεία του Θεού. Σχετικά καταγράφει την κατανόηση του όρου τόσο από τους Πατέρες (ερμηνεία χριστολογική=ο Ιησούς είναι η βασιλεία, ιδεαλιστική ή μυστικιστική=η βασιλεία του Θεού βρίσκεται στο εσωτερικό του ανθρώπου και εκκλησιαστική=η βασιλεία του θεού είναι κατά πολλούς τρόπους η Εκκλησία) όσο και από τη σύγχρονη ερμηνεία: μέχρι τον πρώιμο 20ο αι. η Εκκλησία παρουσιαζόταν ως η πραγμάτωση της βασιλείας του Θεού εντός της Ιστορίας, ενώ μετά πλήθυναν οι προτεσταντικές, φιλελεύθερες κατανοήσεις που χαρακτηρίζονται βεβιασμένες από το συγγραφέα και άλλες εκκοσμικευμένες παραλλαγές, που υποστηρίζουν ότι «βασιλεία» σημαίνει απλώς έναν κόσμο στον οποίο κυριαρχεί η ειρήνη, η δικαιοσύνη και ο σεβασμός της κτίσης, οπότε αποστολή των θρησκειών είναι η συνεργασία τους για την έλευση αυτής της βασιλείας, απόψεις που απορρίπτονται ως «ουτοπικά φληναφήματα», αφού εδώ ο Θεός έχει εξαφανιστεί, ενώ ο Ιησούς μίλησε για «βασιλεία του Θεού».

Ο πάπας σημειώνει πως, βάσει γλωσσικών παρατηρήσεων σχετικά με την εβραϊκή λέξη malcut που αποδίδεται ως «βασιλεία», η καλύτερη μετάφραση θα ήταν κυριότητα-κυριαρχία του Θεού. Ακόμη, υποστηρίζει ότι το Ευαγγέλιο του Ιησού είναι απλό και θεοκεντρικό. Λέει ότι Υπάρχει Θεός, είναι αληθινά Θεός και ενεργεί τώρα! Επισημαίνει ότι η διακήρυξη της βασιλείας του Θεού θεμελιώνεται στην Παλαιά Διαθήκη. Ο Ιησούς είναι όντως Ιουδαίος, υπερβαίνει όμως τον ιουδαϊσμό, όταν κηρύττει π.χ. ότι «ἤγγικεν»(Μκ 1,15) ή «ἔφθασεν ἐφ’ ὑμᾶς»(Μκ 1,28) ή «ἰδοὺ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστι»(Λκ.17,21) που εκφράζουν μια διαδικασία έλευσης εν εξελίξει που αφορά όλη την Ιστορία.

Η ομολογία του πάπα ότι είναι πραγματικά «εξαιρετικά πολύπλοκη» η μυστηριώδης πραγματικότητα που ορίζεται από τον Ιησού ως «βασιλεία του Θεού» έρχεται μετά την αναφορά στις φράσεις του Ιησού «ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται καὶ βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτὴν» (Μτ 11,12)και «ἰδοὺ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστι»(Λκ.17,21). Αναγνωρίζει ίχνη αλήθειας στην ιδεαλιστική αλλά υπογραμμίζει ότι η κριτική κλίνει στην άποψη ότι ο Ιησούς με αυτή τη φράση εννοούσε τον εαυτό του. Δια της παρουσίας και της δράσης του Ιησού ο Θεός εισέρχεται στην Ιστορία με τρόπο ολοκληρωτικά καινούργιο ως ο ενεργών εδώ και τώρα. Γι’ αυτό τώρα είναι ο καιρός της εκπλήρωσης, αλλά και της μετάνοιας και της ευφροσύνης.

Το θέμα «βασιλεία του Θεού» διαπερνά ολόκληρο το κήρυγμα του Ιησού. Ο Ιησούς ομιλεί πάντα ως Υιός, όπως θα φανεί στην επί του Όρους Ομιλία. Ακριβώς επειδή είναι ο ίδιος Θεός -Υιός -, γι’ αυτό το κήρυγμά του αποτελεί αγγελία του δικού του μυστηρίου, Χριστολογία, καταλήγει ο Ποντίφικας».


Από την παρουσίαση της κας Καραβίδα Ξανθίππης του βιβλίου:

* Γιόζεφ Ράτσινγκερ (Πάπας Βενέδικτος Ιστ΄),
Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ,
μετάφρ. Σωτηρίου Σ. Δεσπότη, εκδ. Ψυχογιός, Απρ. 2007, Αθήνα, 352 σελίδες.

Monday, January 25, 2010

Ο υπέρτατος θεός Ιαώ
ως Άδης, Δίας, Ήλιος και Διόνυσος



«Ο τρίτος αιώνας μ.Χ. ήταν διαφορετικός. Στη διαμάχη με το χριστιανισμό οι ειδωλολάτρες αισθάνθηκαν την ανάγκη να συγκροτήσουν ένα σώμα αποκαλύψεως, αν όχι ακριβώς μια θρησκεία. Η εποχή του φιλοσοφικού σκεπτικισμού ανήκε γενικά στο παρελθόν, και ήταν αισθητή η πίεση για κάποιο συγκρητισμό που θα μπορούσε να ερμηνεύσει και να συνδυάσει τις διάφορες θρησκευτικές εκδηλώσεις. Αυτό όμως μπορύσε να γίνει μόνο με την έγκριση κάποιου μαντείου, και ο Μακρόβιος, για παράδειγμα, παραθέτει τα εξής σαν απάντηση που δόθηκε από τον Απόλλωνα της Κλάρου στο ερώτημα με ποιον από τους θεούς έπρεπε να ταυτιστεί ο καλούμενος Ιαώ (Ιεχωβά):

"Όσοι έχουν μελετήσει τα ανεξερεύνητα μυστήρια πρέπει να τα κρατήσουν κρυφά, μα αν έχεις μόνο πολύ μικρή σύνεση και ασθενές πνεύμα, σημείωσε ότι ο Ιαώ είναι ο μεγαλύτερος από τους θεούς· το χειμώνα είναι ο Άδης, και ο Δίας όταν αρχίζει η άνοιξη, ο Ήλιος το καλοκαίρι, και το φθινόπωρο ο αβρός Ιαώ [sic, το ορθό είναι "Ίακχος" (βλέπε Peter Schäfer, Judeophobia: Attitudes toward the Jews in the Ancient World (1997), σ. 232, υποσημ. 126.]". [υποσημ. Macrobii Saturnalia 1, 18, 19 κέ. Βλ. επίσης Nilsson, Geschichte der griechischen Religion II, 457]

Βλέπουμε εδώ μια προσπάθεια να παρουσιαστεί βάσει των εποχών ένας υπέρτατος θεός με τέσσερις όψεις: ο Άδης και ο Δίας, ο θεός Ήλιος (εννοούμενος πιθανόν ως ο Απόλλωνας) και ο Διόνυσος (γιατί η λέξη Ιαώ ερμηνευόταν μερικές φορές σαν τίτλος του Διονύσου και άλλοτε αναγνωριζόταν σαν το όνομα του θεού των Ιουδαίων). Αν αυτή αποτελεί αυθεντική απάντηση του ναού της Κλάρου, δείχνει μια γενναία προσπάθεια να συνδυαστούν οι κορυφαίοι θεοί της ειδωλολατρείας, αλλά και να δημιουργηθούν περιθώρια στο οικουμενικό σύστημα για τους Ιουδαίους και τους χριστιανούς, υπό την προϋπόθεση ότι ήταν έτοιμοι να εισέλθουν σ' αυτό με τούτους τους όρους».

* Herbert William Parke,
Τα ελληνικά μαντεία,
μετάφρ. Ανδρέα Βοσκού, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1979, σσ. 179, 180.
For the english version, Herbert William Parke, Greek Oracles, Hutchinson university library: Classical history and literature, London 1967.

Ευθανασία:
ο πολιτειακός πατερναλισμός & το ατομικό δικαίωμα
Euthanasia:
The State paternalism & the Civil right


«The movement to legalize some form of euthanasia has often been called the right-to-die movement. The name seems strange, since nothing is more unquestionably guaranteed to everyone than death. What the movement’s supporters want to protect is not really the right to die but the right to have some degree of control over the time and manner of one’s death—as one group puts it, “the right to choose to die.” They believe that competent adults with less than six months to live should be legally permitted not only to refuse life-sustaining medical treatment but also to receive a physician’s help in ending their lives if they request it. Some right-to-die supporters feel that people who have an incurable degenerative or disabling condition should also be allowed to ask for aid in dying, even though their illness is not terminal.

People who oppose the movement, on the other hand, say that no individual’s right outweighs the state’s duty to protect life and the physician’s duty not to harm patients. They fear that if physician-assisted suicide or euthanasia is legalized, society will slide down a “slippery slope” toward coercing and even perhaps forcing vulnerable members—the elderly, chronically ill, disabled, poor, and minorities—to die against their will. The so-called right to die, they say, will become a duty to die».

«Το κίνημα για τη νομιμοποίηση κάποιου τύπου ευθανασίας συχνά έχει αποκληθεί κίνημα για το δικαίωμα στο θάνατο. Το όνομα φαίνεται παράξενο, καθώς δεν υπάρχει τίποτα πιο αναντίρρητα εγγυημένο για τον καθένα όσο ο θάνατος. Αυτό που οι υπέρμαχοι του κινήματος επιθυμούν να προστατεύσουν δεν είναι στην πραγματικότητα το δικαίωμα στο θάνατο αλλά ο έλεγχος σε κάποιο βαθμό του χρόνου και του τρόπου που πεθαίνει κάποιος—όπως το θέτει μια ομάδα, "το δικαίωμα να επιλέγεις να πεθάνεις". Πιστεύουν ότι ικανοί για δικαιοπραξία ενήλικοι με χρόνο ζωής μικρότερο των έξι μηνών θα πρέπει να τους επιτρέπεται νομικά όχι μόνο να αρνηθούν την ιατρική περίθαλψη ζωτικής υποστήριξης αλλά επίσης να λάβουν τη βοήθεια ενός γιατρού για να τερματίσουν τη ζωή τους αν το επιθυμούν. Κάποιοι υποστηρικτές του δικαιώματος στο θάνατο πιστεύουν ότι άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση αθεράπευτη και επιδεινούμενη ή που προκαλεί αναπηρία θα έπρεπε επίσης να έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν τη συνδρομή για το θάνατο, ακόμη και όταν η ασθένειά τους δεν είναι καταληκτική.

Άτομα που αντιτίθενται στο κίνημα, από την άλλη πλευρά, δηλώνουν ότι δεν υπάρχει ατομικό δικαίωμα που να υπερβαίνει το καθήκον της πολιτείας να προστατεύει τη ζωή και το καθήκον του ιατρού να μην βλάπτει τους ασθενείς. Φοβούνται ότι αν η ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία ή ευθανασία νομιμοποιηθεί, η κοινωνία θα κατρακυλήσει σε έναν "ολισθηρό κατήφορο" προς τη σύμπραξη ή ακόμη και την επιβολή στα ευπαθή μέλη της—τους ηλικιωμένους, τους χρόνια αρρώστους, τους ανάπηρους, τους φτωχούς, και τις μειονότητες—του θανάτου παρά τη θέλησή τους. Το λεγόμενο δικαίωμα στο θάνατο, λένε, θα γίνει καθήκον για θάνατο».

* Lisa Yount,
Right to Die and Euthanasia (Library in a Book),
Facts on File, 2007, σσ. 3, 4.

Κατάλογοι χειρογράφων Καινής Διαθήκης /
Lists of NT manuscripts

Κατάλογοι χειρογράφων Καινής Διαθήκης

Συνεισφέρει ο Φίλωνας
στην κατανόηση του πρώιμου Χριστιανισμού;
Does Philo help
explain Early Christianity?


«If the question concerns Philo’s usefulness in helping us to see more clearly the New Testament writings and earliest Christianity in the first-century religious and cultural environment, and more specifically in the context of second-temple Jewish traditions, then the answer is an unhesitating “yes”. [...] If, however, the question has to do with aetiology, that is, whether in Philo’s writings we find the impetus, derivation, or causes for important features of earliest Christianity, then I think the correct judgement must be negative».

[«Αν το ερώτημα αφορά στη χρησιμότητα του Φίλωνα για την υποβοήθησή μας ώστε να δούμε καθαρότερα τα συγγράμματα της Καινής Διαθήκης και τον πρωιμότερο Χριστιανισμό μέσα στο θρησκευτικό και πολιτισμικό περιβάλλον του πρώτου αιώνα, και πιο ειδικά μέσα στη συνάφεια των ιουδαϊκών παραδόσεων του δεύτερου ναού, τότε η απάντηση είναι ένα απερίφραστο "ναι". [...] Αν, όμως, το ερώτημα έχει να κάνει με την αιτιολογία, δηλαδή, αν στα συγγράμματα του Φίλωνα εντοπίζουμε την ώθηση, την προέλευση, ή τις αιτίες σημαντικών χαρακτηριστικών τού πρωιμότερου Χριστιανισμού, τότε νομίζω ότι η ορθή απόκριση θα πρέπει να είναι αρνητική».]

* Larry W. Hurtado,
Does Philo Help Explain Early Christianity?,
[Συνεισφέρει ο Φίλωνας στην Κατανόηση του Πρώιμου Χριστιανισμού;]
Tübingen: Mohr Siebeck, 2004. [Αγγλικά, DOC]

Sunday, January 24, 2010

Σπερματικοί λόγοι: Στωικοί, Φίλων & Ιωάννης /
Seminal Logos': Stoics, Philo & John


«Heraclitus' successors--to the extent they understood fire as the primordial source of all things--were the Stoics. This creative fire was called the logos spermatikos (i.e., Seminal Reason). E[dwyn] Bevan asserted that "the orderly working of nature was its operation: organic beings grew according to regular types, because the Divine Reason was in them as a λόγος σπερματικός, a formula of life developing from a germ." This, in turn, led the Stoics into a warm "theoretical pantheism," as seen in the Hymn to Zeus of Cleanthes of Epictetus' Discourses. The Stoic logos is not parallel to the Logos of John, as Bevan observes: "It is sometimes said that the Stoic σπερματικός λόγος was parallel to the cosmic Logos of Philo or the Fourth Gospel, but in the fragments of the old Stoic books the word is habitually used in the plural, σπερματικοί λόγοι, for the multitude of specific types reproduced by propagation. Stoicism knew of no cosmic Logos distinct from God or the Divine fire: where they speak of the λόγος of the world in the singular they generally mean the 'scheme' of the world"».

[«Οι διάδοχοι του Ηράκλειτου—στο βαθμό που κατανοούσαν τη φωτιά ως την αρχέγονη πηγή των πάντων—ήταν οι Στωικοί. Αυτή η δημιουργική φωτιά αποκαλούνταν λόγος σπερματικός. Ο E[dwyn] Bevan υποστήριξε ότι "η εύτακτη εργασία της φύσης ήταν η λειτουργία του: οργανικά όντα αναπτύσσονταν σύμφωνα με πρότυπα, επειδή ο Θείος Λόγος ήταν μέσα τους ως λόγος σπερματικός, μια μορφή ζωής που αναπτυσσόταν από ένα σπέρμα". Αυτό, κατ' επέκταση, οδήγησε τους Στωικούς σε έναν ένθερμο "θεωρητικό πανθεϊσμό", όπως φαίνεται από τον Ύμνο προς τον Δία του Κλεάνθη στις Διατριβές του Επίκτητου. Ο στωικός Λόγος δεν είναι παράλληλος με το Λόγο του Ιωάννη, όπως παρατηρεί ο Bevan: "Λέγεται μερικές φορές ότι ο στωικός σπερματικός λόγος ήταν παράλληλος με τον κοσμικό Λόγο του Φίλωνα ή του Τετάρτου Ευαγγελίου, αλλά στα αποσπάσματα των αρχαίων στωικών βιβλίων ο λόγος συνήθως είναι στον πληθυντικό αριθμό, σπερματικοί λόγοι, διότι το πλήθος των συγκεκριμένων τύπων διαδίδονταν μέσω της αναπαραγωγής. Ο στωικισμός δεν γνώριζε κανέναν κοσμικό Λόγο που να διακρινόταν από τον Θεό ή την Θεία φωτιά: όπου αναφέρονταν στο λόγο του κόσμου στον ενικό αριθμό εννοούσαν γενικά την "δομική τάξη" του κόσμου"».]

* James Parker,
«The Incarnational Christology of John»,
[Η περί Ενσαρκώσεως Χριστολογία του Ιωάννη],
Criswell Theological Review 3.1 (1988) 31-48 (εδώ σ. 32). [Αγγλικά, PDF]

Μάρτυρες του Ιεχωβά:
τα παιδιά των μελών & ο ρυθμός αύξησης /
Jehovah's Witnesses:
Their children & their growth rate






"The [Jehovah's] Witnesses do not train their children to spend 2 years as full-time missionaries [like Mormons do], but they do train them, from their early teens, to spend a lifetime as a part-time missionary—a publisher. Most Witness children begin to knock on doors by the time they complete high school (and many begin younger). Being thus exposed to rejection, ridicule and even abuse may cause some young Witnesses to withdraw. However, it appears that rejection binds most of them ever more strongly to the movement, to the community of special believers who have overcome “Satan’s power”. Consequently, the Witnesses seem quite successful in retaining their children—Beckford (1975) found that about two-thirds of those over 16 with Witness parents remained active members. Through 1994, the GSS [General Social Surveys] data include 67 persons who reported that at age 16 they were Witnesses and 47 (or 70%) of them reported they still were."

[«Οι Μάρτυρες [του Ιεχωβά] δεν εκπαιδεύουν τα παιδιά τους να δαπανούν 2 χρόνια ως ιεραπόστολοι πλήρους απασχόλησης [όπως συμβαίνει με τους Μορμόνους], αλλά όντως τα εκπαιδεύουν, από την πρώιμη εφηβεία, ώστε να δαπανούν όλη τους τη ζωή ως ιεραπόστολοι μερικής απασχόλησης—ως ευαγγελιζόμενοι. Τα περισσότερα παιδιά Μάρτυρες αρχίζουν να χτυπούν πόρτες ήδη πριν από τον καιρό που τελειώνουν το λύκειο (και πολλά ξεκινούν σε πιο μικρή ηλικία). Έτσι, έχοντας εκτεθεί σε απόρριψη, χλευασμό ακόμη και κακοποίηση μπορεί να κάνει κάποια από αυτά να απομακρυνθούν. Εντούτοις, φαίνεται ότι η απόρριψη κάνει τα περισσότερα από αυτά να συνδεθούν ακόμη περισσότερο με το κίνημα, με την κοινότητα των ειδικών πιστών που έχουν υπερισχύσει της "δύναμης του Σατανά". Συνεπώς, οι Μάρτυρες φαίνεται ότι έχουν έχουν μεγάλη επιτυχία στο να διατηρούν [ενν. στην πίστη] τα παιδιά τους—ο Beckford (1975) διαπίστωσε ότι περίπου τα δύο-τρίτα όσων ήταν άνω των 16 με γονείς Μάρτυρες παρέμειναν ενεργά μέλη. Ως το 1994, τα δεδομένα από την Στατιστική Υπηρεσία περιλάμβαναν 67 άτομα που ανέφεραν ότι στην ηλικία των 16 ήταν Μάρτυρες και 47 (ή 70%) από αυτά ανέφεραν ότι παρέμεναν ως τότε».]

* Rodnay Stark & Laurence R. Iannaccone,
«Why the Jehovah’s Witnesses Grow so Rapidly: A Theoretical Application»,
[Γιατί οι Μάρτυρες του Ιεχωβά Αυξάνονται τόσο Γρήγορα: Θεωριακή εφαρμογή],
Journal of Contemporary Religion, Τόμ. 12, Αρ. 2, 1997, σσ. 133-157
(εδώ σ. 153). [PDF, Αγγλικά]

Saturday, January 23, 2010

Emanuel Tov & η έρευνα του κειμένου των Εβραϊκών Γραφών /
Emanuel Tov & the research over the Hebrew Scriptures' text


Στον τρέχοντα προσωπικό ιστότοπο του καθηγητή Emanuel Tov (Ph.D. J. L. Magnes Professor of Bible, Hebrew University, Ιερουσαλήμ) βρίσκονται διαθέσιμα πρόσφατα άρθρα του:

* Publications/εκδόσεις στο http://www.emanueltov.info/
* Publications/εκδόσεις στο http://pluto.huji.ac.il/~tov/

Κάποια άρθρα ειδικού ενδιαφέροντος [PDF, Αγγλικά]:
* Theologically motivated exegesis embedded in the Septuagint
[Εξήγηση με θεολογικά κίνητρα ενσωματωμένη στην Εβδομήκοντα]
* The Biblical texts from the Judean desert—An overview and analysis
[Τα Βιβλικά κείμενα από την Ιουδαϊκή έρημο—Επισκόπηση και ανάλυση]
* Hebrew Scripture editions: Philosophy and praxis
[Εκδόσεις των Εβραϊκών Γραφών: Φιλοσοφία και συνήθης πρακτική]
* The text of the Hebrew/Aramaic and Greek Bible used in the ancient Synagogues
[Το κείμενο της Εβραϊκής/Αραμαϊκής και της Ελληνικής Βίβλου που χρησιμοποιούνταν στις αρχαίες Συναγωγές]

Ορολογία:
Η Εβδομήκοντα & η Παλαιά Ελληνική /
Terminology:
Septuagint & the Old Greek


«The title of the collection of the first five books of the Greek Old Testament became known as the Septuagint, with its numeral abbreviation LXX. Later Christian retellings extended the inspirational nature of the Greek Pentateuch to all the books that eventually became part of the Greek Old Testament.

Before proceeding, a few comments about terminology of the Septuagint are in order. As Karen Jobes and Moisés Silva so accurately state, the adjective “the” modifying Septuagint is misleading. There is no such thing as the Septuagint. Unlike the Latin Vulgate or most modern biblical translations, no one person or group was responsible for the translation of all the Hebrew scriptures into Greek. Rather, what became known as the Septuagint was undertaken by different translators, at different times, and in different locations. Thus, each biblical book has its own separate origin and history. It was only later when scribes bundled together the many separately translated books into codices that “the Septuagint” appeared to be a unified work. Even then, as Jobes and Silva caution, the particular collection of Greek texts that make up the earliest single volume manuscripts usually came together by happenstance, not intention (2000, 30–31).

Most scholars agree that it is more accurate to use the term “Septuagint” and its standard abbreviation “LXX” to refer only to the books of the Pentateuch. The other books are better described as the Old Greek (OG)».

[«Ο τίτλος της συλλογής των πρώτων πέντε βιβλίων της Ελληνικής Παλαιάς Διαθήκης έγινε γνωστός ως η των Εβδομήκοντα, με την αριθμητική του σύντμηση Ο'. Αργότερα οι χριστιανικές επαναδιηγήσεις επέκτειναν τον χαρακτήρα της θεοπνευστίας της Ελληνικής Πεντατεύχου σε όλα τα βιβλία τα οποία τελικά συναπάρτισαν την Ελληνική Παλαιά Διαθήκη.

Πριν συνεχίσουμε, θα ήταν κατάλληλα κάποια σχόλια γύρω από την ορολογία τής Εβδομήκοντα. Όπως ακριβώς αναφέρουν οι Karen Jobes και Moisés Silva, το προσδιοριστικό "η" αναφορικά με την Εβδομήκοντα είναι παροδηγητικό. Δεν υφίσταται η Εβδομήκοντα. Ανόμοια με τη Λατινική Βουλγάτα ή τις περισσότερες σύγχρονες μεταφράσεις, κανένα άτομο ή καμία ομάδα δεν είχε την ευθύνη της μετάφρασης όλων των Εβραϊκών γραφών στα Ελληνικά. Μάλλον, αυτό που έγινε γνωστό ως η Εβδομήκοντα το ανέλαβαν διαφορετικοί μεταφραστές, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, και σε διαφορετικούς τόπους. Συνεπώς, κάθε βιβλικό βιβλίο έχει τη δική του ξεχωριστή καταγωγή και ιστορία. Δεν ήταν παρά μόνο αργότερα που οι γραφείς συγκέντρωσαν μαζί τα πολλά ξεχωριστά μεταφρασμένα βιβλία σε κώδικες ώστε εμφανίστηκε «η των Εβδομήκοντα» ως ένα ενοποιημένο έργο. Ακόμη και τότε, όπως εφιστούν την προσοχή οι Jobes και Silva, η συγκεκριμένη συλλογή ελληνικών κειμένων που συναποτέλεσαν τον αρχαιότερο ενιαίο τόμο χειρογράφων συνήθως συγκεντρώνονταν μαζί από σύμπτωση και όχι από πρόθεση. (2000, 30-31)

Οι περισσότεροι λόγιοι συμφωνούν ότι είναι ακριβέστερο να χρησιμοποιείται ο όρος "Εβδομήκοντα" και η πάγια σύντμησή της "Ο'" μόνο αναφορικά με τα βιβλία της Πεντατεύχου. Τα άλλα βιβλία [ενν. της Παλαιάς Διαθήκης/Εβραϊκών Γραφών] περιγράφονται καλύτερα ως Παλαιά Ελληνική (ΠΕ)».]

* Susan Brayford,
Septuagint Commentary Series: Genesis,
Brill, Leiden/Boston 2007, σ. 2.

Σημ. Στο τεχνικό αυτό κείμενο, ο όρος «the Septuagint» αποδόδηκε με μεταφραστική ισοδυναμία ως «η των Εβδομήκοντα» ή απλά «η Εβδομήκοντα» εννοώντας «η μετάφραση των Εβδομήκοντα».

Ο Ιάκωβος Παλαιολόγος
στον ιστότοπο της Ελληνικής Πρεσβείας στην Πράγα


«Αξιομνημόνευτο γεγονός είναι οι επανειλημμένες επαφές Τσέχων Ουσιτών (οπαδών του θρησκευτικού μεταρρυθμιστή Jan Hus) με Έλληνες (Βυζαντινούς) θεολόγους, με αποκορύφωμα επιστολή υπογεγραμμένη από τον Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο και άλλους επιφανείς κληρικούς της Κωνσταντινούπολης (1452) σε υποστήριξη των Τσέχων Ουσιτών έναντι της Ρώμης (η επιστολή αυτή εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο). Την εποχή εκείνη Τσέχοι Ουσίτες ήθελαν τον Έλληνα Ιάκωβο Παλαιολόγο να εκλεγεί ως Αρχιεπίσκοπος Πράγας. Ο τελευταίος, μοναχός, φιλόλογος και θρησκευτικός μεταρρυθμιστής από Χίο, καταδιωκόμενος από την Ιερά Εξέταση, κατέφυγε στην Αυλή του Αυτοκράτορα της Αγίας Γερμανικής Αυτοκρατορίας Φερδιναρδου Α’ οποίος είχε την έδρα του τότε στην Πράγα. Ο Παλαιολόγος ανέπτυξε στενούς δεσμούς με τους ουμανιστικούς κύκλους και τους οπαδούς της θρησκευτικής μεταρρύθμισης και είχε ως προστάτη του τον Matous Collinus, πρώτο διδάσκαλο της ελληνικής γλώσσας στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου, στο οποίο ο Παλαιολόγος αφιέρωσε, μετά θάνατον, αναμνηστική πλάκα, η οπόια διατηρείται, μέχρι σήμερα στην αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου. Ο Παλαιολόγος είχε το ίδιο θλιβερό τέλος με τον Jan Huss, εκάη δηλ. στην πυρά ως αιρετικός για τις ριζοσπαστικές και πρωτοπόρες ιδέες του υπέρ της θρησκευτικής μεταρρύθμισης».

* Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, Ελληνική Πρεσβεία Πράγας, «Ορθόδοξη Εκκλησία Τσεχίας-Σλοβακίας»,
ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2010.

Friday, January 22, 2010

Ο Ιάκωβος Παλαιολόγος
στην Νεοελληνική Φιλολογία του Σάθα /
Jacobus Palaeologus
according to Konstantinos Sathas


«Ιάκωβος Παλαιολόγος.

Εγεννήθη περί το 1520 εις Χίον, εκ γονέων σεμνυνομένων επί τη εκ των ομωνύμων αυτοκρατόρων του Βυζαντίου καταγωγή. Ελθών εις Ιταλίαν προς τελειοτέραν παίδευσιν, ενηγκαλίσθη τας τότε επικρατούσας νέας θρησκευτικάς ιδέας, και θεωρών επικίνδυνον την εκεί διαμονήν, κατέφυγεν εις Γερμανίαν, ευελπιζόμενος ότι ενταύθα ήθελεν εύρει ελευθερίαν συνειδήσεως. Αφού επί τινα χρόνον διήγαγε πλάνητα βίον, αποκατέστη εις Τρανσυλβανίαν, διαδεχθείς τω 1569 τον Ιωάννην Σόμμερ εις την θέσιν εφόρου του γυμνασίου του Κλαουζεμβούργου.

Κατ' εκείνην την εποχήν ήκμαζεν ο Σίμων Βουδναίος [Simon Budneus], περίφημος αιρεσιάρχης, όστις αναπτύξας τας αρχάς του Λαιλίου Σοκίνου [Lelio Socinus] μέχρι των τελευταίων συνεπειών, εθεωρείτο αρχηγός των ημιεβραϊζόντων της Λιθουανίας· ο Βουδναίος μετέβαλλε την τάξιν των εν τοις ευαγγελίοις ιστορουμένων, ηλλοίωσε, διέφθειρε, και εξήλειψε διάφορα της Νέας Διαθήκης μέρη, προς τον σκοπόν ίνα τα πάντα συνηγορήσωσιν υπέρ του συστήματός του. Μη περιορισθείς, ως οι Σοκινιανοί, εις την άρνησιν της θεότητος τού Ιησού και του Αγίου Πνεύματος, υπεστήριζεν ότι ο Χριστός δεν έπρεπε να λατρεύηται, μήτε vα επικαλήται το όνομά του εις τας προσευχάς. Εύρροια λόγου θαυμάσιος συνετέλεσεν ίνα ο Βουδναίος προσηλυτίση πολλούς εν Λιθουανία, Πολωνία, Πρωσσία, και αλλαχού.

Μεταξύ των οπαδών του Βουδναίου ενθερμότερος και επικινδυνωδέστερος εγένετο ο Παλαιολόγος, όστις εφάμιλλος τω αιρεσιάρχη και την παιδείαν και την ευγλωττίαν κατετάραξε πάσαν την Ευρώπην. Τόσον δε αι συνέπειαι της πυρετώδους διδασκαλίας τού Έλληνος εκλόνησαν την κοινήν ησυχίαν, ώστε ο Σοκίνος, όν η νέα αίρεσις εθεώρει αρχηγόν, ηναγκάσθη ν' αποκηρύξη τα διδασκόμενα. Αλλά και η εξουσία δεν εβράδυνε ν' άρη εκ μέσου τον Παλαιολόγον, όστις κρατηθείς ωδηγήθη εις Πάπαν Γρηγόριον ΙΓ', προ πολλού αιτήσαντα την σύλληψίν του. Αχθείς εις Ρώμην παρεδόθη εις το ιεροδικείον, όπερ κατεδίακασεν αυτόν ίνα καή ζων. Ο Παλαιολόγος ωδηγήθη εις τον τόπον της καταδίκης την 22 Μαρτίου 1585. Ο δε Κιάππης αναφέρει, ότι εις την θέαν της παρασκευασμένης πυράς ο Ιάκωβος εκήρυξεν μετάνοιαν διά τα υπό των συγγραμάτων και της διδασκαλίας του προξενηθέντα κακά, ζητήσας και προθεσμίαν εις σκέψιν· και ότι οι ιεροδικασταί βεβαιωθέντες περί της ειλικρινείας τον επανέφερον εις την φυλακήν, ένθα συνέγραψεν έργα τινα αποπνέοντα ευλάβειαν ικανήν και σοφίαν ίσην. Αλλ' οι λόγοι του Κιάππη μη υποστηριζόμενοι και υπό άλλων θεωρούνται αυτόχρημα μύθος.

Το σπουδαιότερον των συγγραμμάτων του Παλαιολόγου είναι —De magistratu politico, τυπωθέν επιμελεία του Σίμωνος Βουδναίου εν Λόσκη της Λιθουανίας 1573. Εις το σύγγραμμα τούτο ο Ιάκωβος ισχυρίζεται, ότι ο Χριστός δεν κατήργησε την πολιτικήν διοίκησιν, και επομένως επιτρέπεται εις πάντα χριστιανόν η εκπλήρωσις πολιτικού υπουργήματος. Ο Γρηγόριος Παύλης απήντησεν εν ονόματι της συνόδου της Ρακοβίας, και ο Παλαιολόγος ανταπήντησεν εμμένων εις τα ιδέας του. Την ανταπάντησιν ταύτην ανέτρεψεν ο Σοκίνος εν ονόματι της συνόδου, γράψας —Responsionem ad Iacobi Palaeologi librum. Ο Παλαιολόγος έγραψεν αναιρετικήν της ανατροπής του Σοκίνου —Defensionem verae sententiae de magistratu politico. Losci, 1580».

* Κωνσταντίνου Ν. Σάθα,
Νεοελληνική Φιλολογία : Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι της ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821), (επίσης εδώ)
Εν Αθήναις 1868, σσ. 195, 196.

Ιάκωβος Παλαιολόγος:
ένας Έλληνας βιβλικός λόγιος, μεταρρυθμιστής & μάρτυρας /
Jacobus Palaeologus:
A Greek scholar, reformer & martyr


Ποιος ήταν ο Ιάκωβος Παλαιολόγος; Αν αναζητήσετε κάτι για αυτόν στο Google ή στην Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica θα διαπιστώσετε ότι δεν υπάρχουν καταχωρημένες πληροφορίες για αυτόν! Σαν τον Ξενοφώντα Μόσχου, αποτελεί μια σπουδαία θρησκευτική μορφή που οδηγήθηκε στην αφάνεια από τη γραφίδα Ελλήνων εγκυκλοπαιδιστών και ιστορικών της Θρησκείας.

Αν επιμείνετε όμως στην αναζήτησή σας χρησιμοποιώντας ως λέξεις-κλειδιά Jacobus/Jacob/Jacobo Palaeologus/Palaiologos/Paleology θα εντοπίσετε ενδιαφέροντα στοιχεία. Θα μάθετε ότι ο Χιώτης Ιάκωβος Παλαιολόγος με τα έργα του «κατάφερε να καθιερωθεί μεταξύ των πιο διάσημων στοχαστών στην ιστορία της ευρωπαϊκής θρησκευτικής φιλοσοφίας». Η περίπτωσή του «χρησιμοποιήθηκε στην ιστορική ανάλυση κατά τις εργασίες της Ιερής Υπηρεσίας (της Παπικής Ιεράς Εξέτασης)» καθώς επίσης υπήρξε «κάτι το ασυνήθιστο μεταξύ των Βιβλικών ριζοσπαστικών μεταρρυθμιστών του 16ου αιώνα όντας Έλληνας».

Αν και ανατράφηκε ως Ρωμαιοκαθολικός και έγινε Δομινικανός μοναχός, οι θεολογικές θέσεις του που κήρυττε δήμοσια κατά του δόγματος της τριαδικότητας του Θεού τον οδήγησαν σε δίκη ως αιρετικού από την Ιερά Εξέταση. Του ζητήθηκε να αποκηρύξει τις πεποιθήσεις του και να υπογράψει "ομολογία πίστης", πράγμα που αρνήθηκε σθεναρά να κάνει. Μολονότι κατάφερε να δραπετεύσει, στις 11 Αυγούστου 1559 ξαναβρέθηκε κατηγορούμενος ως αιρετικός. Κρίθηκε ένοχος «σε 23 κατηγορίες για αίρεση, που περιλάμβαναν μεταξύ άλλων τις υποψίες ότι πίστευε σε Έναν Θεό, ότι είχε αμφιβολίες σχετικά με την αιώνια Θεότητα του Ιησού Χριστού, και ότι σκόπευε να εγκαταλείψει τους όρκους του ως μοναχού». Μετά από έντονες οχλαγωγίες που δημιουργήθηκαν, ο Ιάκωβος βρέθηκε και πάλι ελεύθερος, έχοντας διαφύγει τη δημόσια εκτέλεσή του στην πυρά. Διέφυγε της σύλληψης αρκετές φορές και έζησε ως φυγάς για αρκετά χρόνια. Σε αυτή την περίοδο κατέγραψε αρκετά από τα συγγράμματά του. Τελικά, συνελήφθη και εκτελέστηκε με αποκεφαλισμό στη Ρώμη στις 25 Μαΐου 1585 στην αυλή της φυλακής του Torre di Nona.


* Jacobus Palaeologus/Ιάκωβος Παλαιολόγος,
"Epistola Iacobi Palaeologi, de Rebus Constantinopoli & Chii cum eo actis, lectu digna" [PDF, info]


* Κωνσταντίνου Ν. Σάθα,
Νεοελληνική Φιλολογία : Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι της ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821),
Εν Αθήναις 1868, σσ. 195, 196.

* L. Alan Eyre,
«Jakub Paleolog (1520-1585): Dominican Friar, Member of the Brethren in Christ, Martyr for Biblical Christianity»,
[Ιάκωβος Παλαιολόγος (1520-1585): Δομινικανός Μοναχός, Μέλος των Αδελφών του Χριστού, Μάρτυρας υπέρ του Βιβλικού Χριστιανισμού],
A Journal from the Radical Reformation, Άνοιξη 1997, Τόμ. 6, Αρ. 3. [PDF, Αγγλικά]

* Karl Landsteiner,
Jacobus Palaeologus: Eine Studie, XXIII Jahres-bericht über das K.K. Josefstädter Ober-Gymnasium für das Schuljahr 1873. Wienn/Βιέννη 1873.

* Lehel Molnár B. & Deborah J. Youngman,
«Unitarian heritage in Transylvania. Digitizing documents in Unitarian Archives and Library in Cluj/Kolozsvar»,
Преглед НЦД 4 (2004), σσ. 31–38. [PDF, Αγγλικά]

* Lech Szczucki,
Két XVI. századi eretnek gondolkodó. Jacobus Palaeologus és Christian Francken,
[Two Heretical Thinkers in the 16th century. Jacobus Palaeologus and Christian Francken],
[Δύο Αιρετικοί Στοχαστές του 16ου αιώνα. Ιάκωβος Παλαιολόγος και Κρίστιαν Φράνκεν],
Akadémiai Kiadó. Budapest/Βουδαπέστη 1980.

* Földi és égi hitviták. Válogatás Jacobus Palaeologus munkáiból
[Earthly and Heavenly Polemics. A Selection of the Works of Jacobus Palaeologus],
[Επίγειες και Ουράνιες Πολεμικές. Επιλεγμένα Έργα του Ιακώβου Παλαιολόγου],
Translation/Μετάφραση: Nagyillés János. Preface by/Πρόλογος από τον: Balázs Mihály. Kolozsvár, 2003.

* Antal Pirnat,
«Jacobus Paleologus»,
Studia nad arianizmem pod redakcja Ludwika Chmaj (Warsaw, 1959).

* Slanislas Kot,
«Jacque Paleologe, defenseur de Servet»,
Autour de Michel Servet et de Sebastien Castellion, ed. B. Becker (Haarlem, 1953), σσ. 104-106.

* Christopher J. Burchill,
«The Heidelberg Antitrinitarians»,
Bibliotheca Bibliographica Aureliana CXX, ed. Valentin Koerner, 1989, τόμ. 11.

* Giacomo Paleologo.

Χριστιανική ανεξιθρησκεία; /
Christian religious tolerance?


«La société païenne a vécu sous le régime d’ une substantielle tolérance re­ligieuse jusqu’ au moment où elle s’est trouvée en face du christianisme».

[«Pagan society enjoyed substantial religious tolerance until it had to face Christianity».

«Η παγανιστική κοινωνία απολάμβανε ουσιαστική ανεξιθρησκεία μέχρι τότε που βρέθηκε αντιμέτωπη με τον Χριστιανισμό».]

* Robert Joly,
Origines et évolution de l’ intolérance catholique,
[Η προέλευση και η εξέλιξη της Καθολικής μισαλλοδοξίας],
Bruxelles: Éditions de l’Université de Bruxelles, 1985, σ. 26.

Thursday, January 21, 2010

Λου 23:43, «σήμερα»:
άμεση σωτηρία ή ιδιαίτερη διαβεβαίωση;



«Καὶ ἔλεγε τῷ Ἰησοῦ
Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου
Καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς
Ἀμήν λέγω σοι σήμερον μετ' ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ».
(Ιωα 23:43)


«Η πολυσυζητημένη και αμφιλεγόμενη φράση στο Λουκ. 23:43 «σήμερον μετ' εμού έση εν τω παραδείσω», ασφαλώς και ανήκει στο σημείο αυτό. Δεν είναι απίθανο, βέβαια, αν και εξεζητημένο, να θεωρηθεί ότι η λέξη «σήμερον» προσδιορίζει τη φράση «λέγω σοι». Σύνολη η κατανόηση του κειμένου έγκειται στην ορθή απόδοση και κατανόηση του Λουκ. 16:23, «καί εν τω άδη επάρας τους οφθαλμούς αυτού, υπάρχων εν βασάνοις, όρα Αβραάμ από μακρόθεν και Λάζαρον εν τοις κόλποις αυτού", καθώς επίσης και στη σωστή ερμηνεία των μεταγενέστερων Ιουδαϊκών αντιλήψεων περί «Παραδείσου» ως μοναδικού χώρου ευλογημένων και μακάριων (Strack - Billerbeck, ad loc.· P. Volz, Die Eschatologie der judischen Gemeinde im neutest. Zeitalter, 1934, p. 265). Είναι αναμφίβολο το γεγονός ότι στο Λουκ. 16:23 δεν γίνεται καμμία απολύτως μνεία για την ανάσταση τους, όπως επίσης το γεγονός ότι η ελπίδα ή η αναμονή της Δευτέρας Παρουσίας ούτε καν προϋποτίθεται. Μια τέτοια, άλλωστε, ερμηνεία είναι κατά τρόπο αποφασιστικό απορριπτέα από τον W. G. Kummel, Verheissung und Erfiillung, 1953, σελ. 67. Μια συγκεκριμένη διαφωνία, για μια ακόμα φορά, αναφύεται ανάμεσα στα Ευαγγελικά κείμενα και στην Παύλεια θεολογία, που αναφέρεται στο αν και κατά πόσον ο όρος «σήμερον», που αναφέρεται στο Λουκ. 23:43, σηματοδοτεί την «προ -ή μετα- Αναστάσιμη» κατάσταση του Χριστού. Αυτή η διαφωνία αποτελεί και τον θεμέλιο λίθο της προϋποθέσεως βάσει της οποίας οι κεκοιμημένοι εδράζονται πάνω στον Αναστημένο Χριστό, έναν θεμέλιο όμως λίθο που μέχρι τη στιγμή εκείνη δεν είχε ακόμη τεθεί. Σε τελική όμως ανάλυση, σύνολη η έμφαση τοποθετείται στο γεγονός ότι ο ληστής θα είναι με τον Χριστό. Ο Menoud, Le sort des trepasses, σελ. 45, ορθά παρατηρεί ότι η απάντηση του Ιησού πρέπει να κατανοηθεί σε σχέση και συνάφεια με το αίτημα που υποβάλλει ο ληστής. Ο ληστής ζητεί από τον Ιησού να τον θυμηθεί όταν «έλθη εν τη Βασιλεία Του», γεγονός που, συμφωνά με την Ιουδαϊκή πίστη και αντίληψη περί Μεσσία, μπορεί μονάχα να αναφέρεται στον χρόνο κατά τον οποίο ο Μεσσίας θα εμφανιστεί προκειμένου να εγκαθιδρύσει το Βασίλειό Του. Ο Ιησούς δεν απαντά κατά τρόπο χαρακτηριστικό στο αίτημα αυτό, αλλά αντίθετα ανταποκρίνεται προσφέροντας στον ληστή περισσότερα απ' όσα εκείνος ζητεί: Θα είναι ενωμένος με τον Ιησού πριν η Βασιλεία Του εγκαθιδρυθεί».

* Oscar Cullmann,
Αθανασία της Ψυχής ή Ανάσταση εκ των Νεκρών; Η μαρτυρία της Καινής Διαθήκης,
2η έκδ., Άρτος Ζωής, Αθήνα 2004, σσ. 68, 69.

«Also the much-disputed words of Luke 23:45 ‘Today you will be with me in Paradise’, belong here. To be sure it is not impossible, though artificial, to understand σήμερον as modifying λέγω σοι. The statement is to be understood in the light of Luke 16:23 and of the late Jewish conception of ‘Paradise’ as the place of the blessed [Strack-Billerbeck, ad. loc.; P. Volz, Die Eschatologie der jüdischen Gemeinde im neutest. Zeitalter {2nd Edn, 1934}, p. 265]. It is certain that Luke 16:23 does not refer to resurrection of the body, and the expectation of the Parousia is in no way supplanted. Such an interpretation is also decisively rejected by W. G. Kümmel, Verheissung und Erfüllung, 2nd Edn (1953), p. 67. A certain disparity here over against Pauline theology does exist in so far as Christ Himself on the day referred to as ‘today’ has not yet risen, and therefore the foundation of the condition wherein the dead are bound up with Christ has not yet been laid. But in the last analysis the emphasis here is on the fact that the thief will be with Christ. Menoud [Le sort des trépassés, P. 45] correctly points out that Jesus’ answer must be understood in relation to the thief’s entreaty. The thief asks Jesus to remember him when He ‘comes into His kingdom’, which according to the Jewish view of the Messiah can only refer to the time when the Messiah will come and erect his kingdom. Jesus does not grant the request, but instead gives the thief more than he asked for: he will be united with Jesus even before the coming of the kingdom».

* Oscar Cullmann,
Immortality of the Soul or Resurrection of the Dead?,
The Ingersoll lecture on the immortality of man for the academic year 1954-1955, Ingersoll lecture, Harvard University 1955.
[English, PDF]

Ευχαριστίες προς τους αναγνώστες /
Thanks to the readers





Heartfelt thanks
belong to you, the readers of this blog, for making it rapidly one of the most visited bilingual blogs on matters of religious studies' interest. As regular readers you support the effort to make religious pluralism and theological engrossment a common good for even more people.

Εγκάρδιες ευχαριστίες ανήκουν σε εσάς, τους αναγνώστες αυτού του ιστολογίου, διότι το κάνατε ταχύτατα ένα από τα πιο επισκέψιμα δίγλωσσα ιστολόγια που άπτονται ζητημάτων θρησκειολογικού ενδιαφέροντος. Ως τακτικοί αναγνώστες υποστηρίζετε την προσπάθεια να γίνει η θρησκευτική πολυφωνία και ο θεολογικός προβληματισμός κοινό αγαθό για ακόμη περισσότερους ανθρώπους.

Chart: December 20th, 2009 - January 20th, 2010.
(Source: Google statistics)
Γράφημα: 20 Δεκεμβρίου 2009 - 20 Ιανουαρίου 2010.
(Πηγή: Google statistics)

Το στίγμα του Τατιανού στο Διατεσσάρων του /
Tatian's fingerprint on his Diatessaron


«"Tatian did not only re-arrange the evangelical tradition into a harmony, but when composing the Diatessaron left his fingerprints on its pages". Vööbus’ statement concerning Tatian’s Diatessaron has been reformulated recently in Petersen’s survey of research: "like any document created in a particular time and place, the Diatessaron reflects the theology and praxis of its locale"».

[«"Ο Τατιανός [ο Σύρος] δεν αναδιέταξε απλώς την ευαγγελιακή παράδοση σε μια αρμονία, αλλά όταν συνέταξε το Διατεσσάρων άφησε τα δακτυλικά του αποτυπώματα στις σελίδες του". Η δήλωση του Vööbus σχετικά με το Διατεσσάρων του Τατιανού έχει αναδιαμορφωθεί πρόσφατα στις ερευνητικές μελέτες του Petersen: "Όπως κάθε κείμενο που δημιουργείται σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο, το Διατεσσάρων αντανακλάει τη θεολογία και την πράξη του δικού του σκηνικού"».]

* Peter M. Head,
«Tatian’s Christology and its Influence on the Composition of the Diatessaron»,
[Η Χριστολογία του Τατιανού και η Επίδρασή της στη Συγγραφή του Διατεσσάρων]
Tyndale Bulletin 43.1 (1992): σσ. 121-137. [Αγγλικά, PDF]

Wednesday, January 20, 2010

Meyendorff: περί τύπων εσχατολογίας


«Ο μακάριστος π. Ιωάννης Meyendorff, ίσως ο καλύτερος ιστορικός επιστήμων της Ορθοδοξίας, διέκρινε τρία είδη εσχατολογίας στη ζωή της Εκκλησίας, τα οποία σχετίζονται άμεσα με τη χριστιανική νοοτροπία για τον κόσμο και την ευρύτερη κοινωνία, και τα οποία περιγράφουν όλες τις πτυχές της χριστιανικής ηθικής. Τα δυο πρώτα αποτελούν στρεβλώσεις και παρανοήσεις της αρχέγονης αυθεντικής εσχατολογίας, αν και έχουν κάποιο σημείο αναφοράς και στη ζωή της αρχαίας Εκκλησίας.

Το πρώτο είδος είναι ο αποκαλυπτικός τύπος εσχατολογίας. Σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή η Βασιλεία του Θεού είναι επί θύρας, και επομένως δεν υπάρχει τίποτε το οποίο θα μπορούσε κανείς να περιμένει απ' την ιστορία. Οι χριστιανοί δεν είναι σε θέσει να βελτιώσουν την ιστορική πραγματικότητα. Δεν υπάρχει ούτε η δυνατότητα ούτε η επιθυμία για ουσιαστική ιεραποστολή, κοινωνική ευθύνη, ακόμη για δημιουργία πολιτισμού. Ο Θεός υποτίθεται ότι είναι ο μοναδικός κύριος της ιστορίας, ενεργών χωρίς την οποιαδήποτε ανθρώπινη συνεργεία (πρβλ. Α΄ Κορ. 3.9). Η Νέα Ιερουσαλήμ αναμένεται να κατέβει απ' τον ουρανό έτοιμη σε κάθε της λεπτομέρεια (Αποκ.21:2), γι' αυτό και οι πιστοί δεν έχουν να συμβάλουν σε τίποτε. Είναι, όπως αντιλαμβάνεστε, μια εκδοχή περί εσχατολογίας την οποία δοκίμασε και απέρριψε η Εκκλησία, μια εκδοχή η οποία αφήνει περιθώριο μόνο στη μετάνοια, την ασκητική ζωή και την καταπολέμηση των παθών.

Η δεύτερη εκδοχή, η οποία αποτελεί τον αντίποδα της πρώτης, είναι η ανθρωπιστική εσχατολογία. Αυτός ο τύπος εσχατολογίας εμφανίζει μια αισιόδοξη κατανόηση της ιστορίας και είναι αυτή που επικράτησε ευρύτατα στις δυτικές κοινωνίες κατά τη νεωτερική εποχή από την περίοδο της Διαφώτισης και μετά. Κατά τον αιώνα μάλιστα που φεύγει στη μαρξιστική της μορφή επεκτάθηκε και προς ανατολάς, φτάνοντας μέχρι και την άνω ανατολή την Κίνα. Στη σφαίρα επιρροής της Ορθοδοξίας αυτό το είδος εσχατολογίας πήρε τη μορφή αναβίωσης του παλαιού "παραδείγματος" της λεγόμενης "Βυζαντινής σύνθεσης", αυτήν όμως τη φορά στα πολύ στενά πλαίσια εθνικιστικών θρησκευτικών εκφρασμάτων: Αγία Ρωσία, Μεγάλη Σερβία, ελληνο-ορθόδοξος πολιτισμός κ.ο.κ είναι μερικές από τις συνηθισμένες εκφράσεις που ακούγονται και αμαυρώνουν διεθνώς το κύρος της Ορθόδοξης πνευματικότητας, μερικές μάλιστα φορές πολλοί φτάνουν στο σημείο να οραματίζονται επικίνδυνα τη δημιουργία Ορθοδόξου τόξου, με στόχο να κατακυριεύσουν πολιτιστικά στην αιρετική, ακόμη και άπιστη Δύση!

Ο τρίτος τύπος εσχατολογίας είναι η προφητική εσχατολογία. Είναι ο μοναδικός αποδεκτός τύπος εσχατολογίας, και βασίζεται στη βιβλική έννοια της προφητείας, η οποία τόσο στη Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη δεν προλέγει απλώς τα μέλλοντα να συμβούν, ούτε προαναγγέλλει το μοιραίο, αλλά θέτει τους ανθρώπους προ των ευθυνών τους, μπροστά στη δυνατότητα δυο επιλογών προσωπικής και κοινωνικής συμπεριφοράς. Ο λαός του Θεού είναι ελεύθερος να επιλέξει, αλλά ο [ορών] / προφήτης πάντοτε τους πληροφορούσε για τις συνέπειες».

* Πέτρος Βασιλειάδης,
«Εσχατολογία, Εκκλησία και Κοινωνία»,
Περίληψη εισήγησης στο πρόγραμμα Εκκλησία και Εσχατολογία, Σάββατο 11 Νοεμβρίου 2000.

Οι κληρικοί και το κάπνισμα /
Greek Orthodox clergy and smoking


«Εδώ ενθυμήθηκα να την υπομνήσω, δια την κακήν μεταχείρησιν, οπού κάμνουν την σήμερον, όχι μόνον λαϊκοί, αλλά και Ιερωμένοι και Αρχιερείς, εις το χόρτον το καλούμενον Νικοτιανήν [...] Έστι δε τούτο, ο κοινώς παρά πάντων λεγόμενος Καπνός. Παρακαλώ λοιπόν τον Πανιερώτατόν μου Δεσπότην, να μη μιμηθή τους κακώς μεταχειριζόμενους το χόρτον τούτο, και εις κάθε καιρόν, και εμπρός εις κάθε πρόσωπον, βάλλοντας τούτο εις το στόμα, και εις τους μυκτήρας. Α'. διατί αυτή η μεταχείρησις είναι εναντία εις την χρηστοήθειαν, η οποία είναι μια εξαίρετος αρετή από τας ηθικάς. Β'. διατί αυτή είναι ανοίκειος εις τον υψηλόν χαρακτήρα της Ιερωσύνης, και Αρχιερωσύνης. Και Γ'. διατί είναι εναντία εις την υγείαν του σώματος. Είναι εναντία εις την χρηστοήθειαν. [...] Η μεταχείρησις του καπνού, αναιρεί τούτον τον όρον της χρηστοήθειας, και αντεισάγει ήθη βάρβαρα, ήθη άγροικα, και ήθη αηδή και εις τους βλέποντας, και εις τους ακούοντας και εις τους φανταζομένους [...] Η μεταχείρησις του καπνού είναι ανοίκειος εις το υψηλόν χαρακτήρα των Αρχιερέων, και Ιερέων. Διατί ο Αρχιερεύς είναι τύπος Θεού, και Εικών του Ιησού Χριστού· όθεν και όλα τα ήθη πρέπει να ήναι Χριστομίμητα, σεμνά, και πρόξενα, όχι σκανδάλου, αλλά ωφελείας εις τον λαόν. Ποίαν δε σεμνότητα έχει η άσεμνος μεταχείρησις του βρομερωτάτου χόρτου; ή ποίαν ωφέλειαν, μάλλον δε ποίον σκάνδαλον δεν προξενεί εις τους Χριστιανούς, το να βλέπουν τον Αρχιερέα, και Ιερέα των, να βαστάζη με τους οδόντας του μίαν μακράν Βέργαν τρυπημένην; να ανάπτη ένα μικρόν χοάνηρα εις την άκραν; να ευγάνη από την μύτην και από το στόμα καπνόν δυσωδέστατον; και να είναι γεμάτος ο οίκος του, από ένα παχύ και μαύρον σύνεφον μιας σιγχαμεράς αναθυμιάσεως; [...] Όταν δε αυτό και δια της ρινός, και δια του στόματος ροφώσι, και πίνωσι την δυσωδεστάτην αποφοράν του καπνού, την οποίαν πολλοί μη υποφέροντες, λειποθυμούσι, πώς έπειτα έχουν να είναι, κατά το επάγγελμά των, ευωδία, και οσμή ζωής εις τους πλησιάζοντας; Δια τούτο και εις όλον το ευσεβέστατον Βασίλειον της Ρωσσίας είναι νόμος απαράβατος, το να μη μεταχειρίζωνται όλως έμπροσθεν των ανθρώπων καπνόν, όλα τα τάγματα των Ιερωμένων, και Κληρικών, ούτε δια της ρινός, ούτε δια του στόματος· και όποιος τούτο ποιήση, νομίζεται από τους πολλούς, τόσον παράνομος, ωσάν σχεδόν να επόρνευσε (Β. Κορινθ. Β). [...] Η κακή και υπερβολική μεταχείρησις του καπνού, είναι εναντία και εις αυτήν ακόμη την υγείαν του σώματος. Διατί πολλοί από τους τούτον συνεχώς μεταχειριζομένους, ευρέθησαν μετά θάνατον, έχοντες τα σπλάγχνα κεκαυμένα, και τον εγκέφαλον εξηραμένον, και καπνισμένον. [...] Η χρήσις αυτού είναι περισσότερον μία κακία, παρά χρεία. [...] Πλην εάν τινας, Αρχιερεύς, ή Ιερεύς, θέλη να μεταχειρισθή το χόρτον του καπνού, μόνον και μόνον δια υγείαν του σώματος ας το μεταχειρίζεται [...] ουχί όμως έμπροσθεν άλλων, αλλά κατ΄ ιδίαν· και προς ιατρείαν μόνην, ουχί δε προς ηδονήν και ευχαριστίαν».

(σσ. 72-76)

* Νικόδημος Αγιορείτης (ο Νάξιος),
Εγχειρίδιον Συμβουλευτικόν, 1801.

Η κοσμογονία και η κοσμολογία
του Βασιλείδη /
Basilides' cosmogony and cosmology



«Ο Β[ασιλείδης] ανέπτυξε τη διδασκαλία ενός συστήματος δημιουργών αγγέλων, όπως έκαναν και άλλοι γνωστικοί της εποχής (βλ. Επιστολή Ευγνώστου και Απόκρυφο του Ιωάννη). Σύμφωνα με τον Ειρηναίο (Κατὰ αἱρέσεων 1.24.3) στην περίπτωσή του οι άγγελοι είναι 365 και αντιστοιχούν σε 365 ουρανούς και τις 365 ημέρες του έτους. Η δημιουργία του δικού μας κόσμου είναι έργο των αγγέλων του τελευταίου κόσμου (1.24.4). Δε γνωρίζουμε πόσοι άγγελοι κατοικούσαν σε αυτόν τον τελευταίο ουρανό, πολύ πιθανόν όμως να ήταν 72, όπως και στην Επιστολή Ευγνώστου. Αρχηγός τους είναι ο Θεός των Ιουδαίων, ιδέα που απαντά και στον Σατουρνίνο. Σύμφωνα με τον Ειρηναίο οι μαθητές του Βασιλείδη τον ονόμαζαν Αβρασάξ. Πιθανόν ο Β. να χρησιμοποίησε ένα ήδη υφιστάμενο όνομα θεότητας. Το όνομα Αβρασάξ απαντά σε μαγικά κείμενα και πολύτιμους λίθους. Συχνά μάλιστα σε αυτούς τους λίθους ο Αβρασάξ παριστάνεται ως ένα ζώο με κεφάλι λιονταριού και φιδίσια πόδια. Μαζί του εμφανίζεται μία άλλη θεότητα: ο Ιαώ (ένα όνομα που συχνά χρησιμοποιείται για τον Θεό των Ιουδαίων). Ο Α.Α. Barb πρότεινε μία εβραϊκή ετυμολογία του ονόματος (arba= τέσσερα, το τετραγράμματον του ονόματος του Γιαχβέ). Για αυτόν τον Άρχοντα του συστήματος του Β. κάνει λόγο και ο Κλήμης Αλεξ. (Στρωματεῖς 2.36.1). Παρόμοιες πληροφορίες δίνει και ο Ιππόλυτος (Haer. 7.16.1-2), κάτι που οδήγησε τον Α. Méhat στην υπόθεση ότι και οι δύο αντλούν από τα Εξηγητικά του Β. Σύμφωνα με αυτά τα κείμενα ο Άρχων πληροφορήθηκε κάτι από το Πνεύμα που απέστειλε ο ύψιστος Θεός κι αυτό τον γέμισε φόβο (Κλήμης). Αυτό που πληροφορήθηκε ήταν υπήρχε ένας Θεός ανώτερος από τον ίδιο (πρβλ. τη γνωστική ιδέα "η βλασφημία του Δημιουργού", δηλ. την πεποίθηση του Άρχοντα ότι είναι ο μοναδικός Θεός).

Ο κόσμος που δημιουργήθηκε από τον Άρχοντα είναι σύμφωνα με τον Β. "μονογενής" (βλ. Πλάτωνος, Τίμαιος 31ab)».

* Αικατερίνη Τσαλαμπούνη,
«Βασιλείδης: το έργο και η διδασκαλία του (Β΄ μέρος): Κοσμογονία και κοσμολογία»,
13 Ιουνίου 2009, στο ιστολόγιο biblicalstudiesblog.

Εικόνα: University of Michigan, Traditions of Magic in Ancient Antiquity: Protective Magic / Amulets and Gems.