«Ο μακάριστος π. Ιωάννης Meyendorff, ίσως ο καλύτερος ιστορικός επιστήμων της Ορθοδοξίας, διέκρινε τρία είδη εσχατολογίας στη ζωή της Εκκλησίας, τα οποία σχετίζονται άμεσα με τη χριστιανική νοοτροπία για τον κόσμο και την ευρύτερη κοινωνία, και τα οποία περιγράφουν όλες τις πτυχές της χριστιανικής ηθικής. Τα δυο πρώτα αποτελούν στρεβλώσεις και παρανοήσεις της αρχέγονης αυθεντικής εσχατολογίας, αν και έχουν κάποιο σημείο αναφοράς και στη ζωή της αρχαίας Εκκλησίας.
Το πρώτο είδος είναι ο αποκαλυπτικός τύπος εσχατολογίας. Σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή η Βασιλεία του Θεού είναι επί θύρας, και επομένως δεν υπάρχει τίποτε το οποίο θα μπορούσε κανείς να περιμένει απ' την ιστορία. Οι χριστιανοί δεν είναι σε θέσει να βελτιώσουν την ιστορική πραγματικότητα. Δεν υπάρχει ούτε η δυνατότητα ούτε η επιθυμία για ουσιαστική ιεραποστολή, κοινωνική ευθύνη, ακόμη για δημιουργία πολιτισμού. Ο Θεός υποτίθεται ότι είναι ο μοναδικός κύριος της ιστορίας, ενεργών χωρίς την οποιαδήποτε ανθρώπινη συνεργεία (πρβλ. Α΄ Κορ. 3.9). Η Νέα Ιερουσαλήμ αναμένεται να κατέβει απ' τον ουρανό έτοιμη σε κάθε της λεπτομέρεια (Αποκ.21:2), γι' αυτό και οι πιστοί δεν έχουν να συμβάλουν σε τίποτε. Είναι, όπως αντιλαμβάνεστε, μια εκδοχή περί εσχατολογίας την οποία δοκίμασε και απέρριψε η Εκκλησία, μια εκδοχή η οποία αφήνει περιθώριο μόνο στη μετάνοια, την ασκητική ζωή και την καταπολέμηση των παθών.
Η δεύτερη εκδοχή, η οποία αποτελεί τον αντίποδα της πρώτης, είναι η ανθρωπιστική εσχατολογία. Αυτός ο τύπος εσχατολογίας εμφανίζει μια αισιόδοξη κατανόηση της ιστορίας και είναι αυτή που επικράτησε ευρύτατα στις δυτικές κοινωνίες κατά τη νεωτερική εποχή από την περίοδο της Διαφώτισης και μετά. Κατά τον αιώνα μάλιστα που φεύγει στη μαρξιστική της μορφή επεκτάθηκε και προς ανατολάς, φτάνοντας μέχρι και την άνω ανατολή την Κίνα. Στη σφαίρα επιρροής της Ορθοδοξίας αυτό το είδος εσχατολογίας πήρε τη μορφή αναβίωσης του παλαιού "παραδείγματος" της λεγόμενης "Βυζαντινής σύνθεσης", αυτήν όμως τη φορά στα πολύ στενά πλαίσια εθνικιστικών θρησκευτικών εκφρασμάτων: Αγία Ρωσία, Μεγάλη Σερβία, ελληνο-ορθόδοξος πολιτισμός κ.ο.κ είναι μερικές από τις συνηθισμένες εκφράσεις που ακούγονται και αμαυρώνουν διεθνώς το κύρος της Ορθόδοξης πνευματικότητας, μερικές μάλιστα φορές πολλοί φτάνουν στο σημείο να οραματίζονται επικίνδυνα τη δημιουργία Ορθοδόξου τόξου, με στόχο να κατακυριεύσουν πολιτιστικά στην αιρετική, ακόμη και άπιστη Δύση!
Ο τρίτος τύπος εσχατολογίας είναι η προφητική εσχατολογία. Είναι ο μοναδικός αποδεκτός τύπος εσχατολογίας, και βασίζεται στη βιβλική έννοια της προφητείας, η οποία τόσο στη Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη δεν προλέγει απλώς τα μέλλοντα να συμβούν, ούτε προαναγγέλλει το μοιραίο, αλλά θέτει τους ανθρώπους προ των ευθυνών τους, μπροστά στη δυνατότητα δυο επιλογών προσωπικής και κοινωνικής συμπεριφοράς. Ο λαός του Θεού είναι ελεύθερος να επιλέξει, αλλά ο [ορών] / προφήτης πάντοτε τους πληροφορούσε για τις συνέπειες».
* Πέτρος Βασιλειάδης,
«Εσχατολογία, Εκκλησία και Κοινωνία»,
Περίληψη εισήγησης στο πρόγραμμα Εκκλησία και Εσχατολογία, Σάββατο 11 Νοεμβρίου 2000.
No comments:
Post a Comment