A reason for the "orthodoxy" & "heresy" disputessince the 3rd century CE /Ένας λόγος για τις διαμάχες «ορθοδοξίας» & «αίρεσης» από τον 3ο αιώνα Κ.Χ. κι έπειτα

The fathers of the Church, particularly Origen (c. 185-253), a school-fellow of Plotinus the founder of Neoplatonism, set about incorporating the safer parts of ancient philosophy into Christian dogma. Much of it had already found its place there unconsciously. The task was nevertheless difficult, partly owing to the very different philosophy which underlies the Old Testament. Inevitably it led to controversies in which each side claimed to be orthodox and accused the other of heresy. The great disputes and heresies of the fourth and fifth centuries which split Eastern Christianity, those of the Arians, the Nestorians, and the Monophysites, were largely on points of interpretation of Neoplatonist ideas of the nature of the soul and its relation to corruptible or incorruptible bodies.

These disputes were nominally settled by Councils of Bishops, implying a basic democracy in the Church, but usually the decision went in favour of the side that could win over the Emperor. The great Arian heresy of the fourth century on the nature of the Godhead was settled in this way at the Council of Nicaea in 325. There Athanasius imposed his implacable Trinitarian creed. Its triumph was not assured, however, until almost two centuries later when Justinian had defeated the Arian Goths.

By the fifth century a compromise between faith and philosophy was worked out by St Augustine (354-430), who produced a kind of composite between scriptural tradition and Platonism, with a strong flavour of predestination, derived from his Manichean experience, which was to dog Christianity and particularly Puritanism ever afterwards. This included the essentially Zoroastrian idea of the cosmic conflict of good and evil (Ormuzd and Ariman) with its associated ideas of the Devil and Hell-fire. The Augustinian compromise did not last; heresy followed heresy, and the work of suppressing them had to be done all over again in the Middle Ages, and ultimately failed altogether in the Reformation.


Οι πατέρες της Εκκλησίας, και ειδικότερα ο Ωριγένης (περ. 185-253), συμμαθητής του Πλωτίνου του ιδρυτή του νεοπλατωνισμού, ξεκίνησε την ενσωμάτωση των ασφαλέστερων τμημάτων της αρχαίας φιλοσοφίας στο χριστιανικό δόγμα. Αυτό συνέβη κατά το μεγαλύτερο μέρος του ασυναίσθητα. Εντούτοις, το έργο αυτό ήταν δύσκολο, ενμέρει λόγω της πολύ διαφορετικής φιλοσοφίας η οποία ενυπάρχει στην Παλαιά Διαθήκη. Αναπόφευκτα οδήγησε σε διενέξεις κατά τις οποίες η κάθε πλευρά ισχυριζόταν ότι ήταν ορθόδοξη και κατηγορούσε την άλλη για αίρεση. Οι μεγάλες διενέξεις και αιρέσεις του τέταρτου και του πέμπτου αιώνα που διαίρεσαν τον ανατολικό χριστιανισμό, αυτές των Αρειανών, των Νεστοριανών και των Μονοφυσιτών, ήταν κατά κύριο λόγο σχετικά με σημεία ερμηνείας των νεοπλατωνικών ιδεών περί της φύσης και της σχέσης της με τα φθαρτά ή τα άφθαρτα σώματα.

Οι διενέξεις θεωρητικά επιλύονταν από Συνόδους Επισκόπων, γεγονός που υπονοεί μια βασική δημοκρατία εντός της Εκκλησίας, αλλά συνήθως η απόφαση λαμβανόταν υπέρ της πλευράς που κέρδιζε με το μέρος της τον αυτοκράτορα. Η μεγάλη αρειανική αίρεση του τέταρτου αιώνα περί της φύσης της Θεότητας επιλύθηκε με αυτό τον τρόπο στη Σύνοδο της Νίκαιας το 325. Εκεί ο Αθανάσιος επέβαλε το αμείλικτο τριαδικό σύμβολο πίστης του. Ο θρίαμβος του δεν κατοχυρώθηκε, όμως, παρά μόνο δύο αιώνες αργότερα όταν ο Ιουστινιανός νίκησε τους αρειανούς Γότθους.

Ως τον πέμπτο αιώνα έναν συμβιβασμό μεταξύ πίστης και φιλοσοφίας απεργάστηκε ο Αγ. Αυγουστίνος (354-430), ο οποίος παρήγαγε κάποιου είδους σύνθεση μεταξύ Γραφικής παράδοσης και πλατωνισμού, με μια ισχυρή δόση προκαθορισμού προερχόμενου από την μανιχαϊκή του εμπειρία, η οποία επρόκειτο έκτοτε να ακολουθεί αδιάκοπα τον χριστιανισμό και ειδικότερα τον πουριτανισμό. Περιλάμβανε την κατ' ουσίαν ζωροαστρική ιδέα της κοσμικής διαμάχης του καλού με το κακό (του Ωρομάσδη και του Αριμάν) με τις σχετιζόμενες ιδέες του Διαβόλου και της φωτιάς της Κόλασης. Ο αυγουστίνειος συμβιβασμός δεν κράτησε πολύ· οι αιρέσεις ακολουθούσαν η μία μετά την άλλη και το έργο της καταστολής τους έπρεπε να επαναλαμβάνεται κατά τον Μεσαίωνα και τελικά απέτυχε ολοκληρωτικά με την Μεταρρύθμιση.

* J. D. Bernal,
Science in History,
Volume 1: The Emergence of Science, Faber & Faber 2010 (Penguin 1969),
p./σ. 260.