Η εξέλιξη της σύγχρονης βιβλικής ερμηνευτικής / The development of contemporary Biblical hermeneutics

Αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της τελευταίας εκατονταετίας η μεγάλη άνθηση της βιβλικής ερμηνευτικής, η ανάπτυξη νέων ερμηνευτικών μεθόδων αλλά και περισσότερο ολιστικών αναλύσεων του βιβλικού κειμένου και γενικότερα η στροφή των ερμηνευτών σε ζητήματα μεθοδολογίας ή ιστορίας της έρευνας. Συστηματοποιώντας αυτήν την πορεία εξέλιξης, η οποία ξεκινά με την εμφάνιση της λεγόμενης ιστορικοκριτικής μεθόδου, θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε μία τριμερή διάκριση σε ερμηνευτικές προσεγγίσεις ή μεθόδους που εστιάζουν το ερευνητικό τους ενδιαφέρον α) στο συγγραφέα και στην ιστορία του κειμένου, β) στο ίδιο το κείμενο ως τελικό αποτέλεσμα και γ) στον αναγνώστη -χθες και σήμερα- του κειμένου. Στην πρώτη κατηγορία υπάγονται οι κλασικές πλέον «ιστορικοκριτικές» ερμηνευτικές προσεγγίσεις: η μορφοϊστορική (Formgeschichte), η ιστορία των πηγών (Quellenkritik), η ιστορία της σύνταξης των κειμένων (Redaktionsgeschichte) αλλά και η περισσότερο σύγχρονη κοινωνιολογική ερμηνευτική προσέγγιση. H καθεμιά από αυτές ξεκινώντας από τις δικές της προϋποθέσεις και αξιοποιώντας με διαφορετικό τρόπο μεθοδολογικά εργαλεία της φιλολογικής και ιστορικής επιστήμης αποπειράται να αναπαραστήσει την πορεία σύνθεσης του βιβλικού κειμένου και του ιδιαίτερου ιστορικοκοινωνικού πλαισίου (Sitz im Leben) μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν αρχικά οι προφορικές βιβλικές παραδόσεις και στη συνέχεια αυτές συγκεντρώθηκαν και αποτυπώθηκαν μέσα στο γραπτό βιβλικό κείμενο. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει εκείνες τις προσεγγίσεις που εξετάζουν ζητήματα τα οποία σχετίζονται άμεσα με το κείμενο ως τελικό αποτέλεσμα και ως ολοκληρωμένη ενότητα με τις ιδιαίτερες αφηγηματικές δομές του, με συγκεκριμένο θεολογικό στόχο και ως οργανικό τμήμα μίας ευρύτερης κειμενικής παράδοσης ή του κανόνα της Αγίας Γραφής. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται η ρητορική κριτική, η αφηγηματική κριτική, η λεγόμενη «κανονική» ερμηνευτική προσέγγιση και δομικές ή μεταδομικές αναλύσεις του κειμένου. Οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις της τρίτης κατηγορίας στρέφουν το ενδιαφέρον τους στον αναγνώστη και στον τρόπο που αυτός κατανόησε και κατανοεί το κείμενο: η λεγόμενη μέθοδος της ανταπόκρισης του αναγνώστη, η ιστορία της πρόσληψης του βιβλικού κειμένου, η φεμινιστική προσέγγιση, η μεταποικιακή ερμηνευτική προσέγγιση, η οικολογική ερμηνευτική προσέγγιση,  η  ερμηνεία της απελευθέρωσης κ.ά. Εξετάζοντας τη θεαματική αυτή ανάπτυξη των σύγχρονων ερμηνευτικών τάσεων στη μέχρι τώρα πορεία της παρατηρούμε μία διπλή μετατόπιση του ερμηνευτικού ενδιαφέροντος: α) από τις λεγόμενες διαχρονικές στις λεγόμενες συγχρονικές προσεγγίσεις του κειμένου και β) από το νεωτερικό στο λεγόμενο μετανεωτερικό τρόπο αντίληψης του κειμένου. Αυτή η αλλαγή του ερευνητικού προσανατολισμού οδήγησε στη μετάβαση από το καθαρά ιστορικό πλαίσιο του κειμένου στον ίδιο τον κόσμο του κειμένου (ή όπως συχνά λέγεται επιγραμματικά από το κείμενο στον αναγνώστη). Αναλύοντας κάποιες από αυτές τις σύγχρονες ερμηνευτικές προσεγγίσεις ο ομότιμος καθηγητής της Κ.Δ. Ι. Καραβιδόπουλος σε μία παλαιότερη εισήγησή του επεσήμανε τη στενή σχέση που υπάρχει μεταξύ αυτών των τάσεων και των σύγχρονων με αυτές φιλοσοφικών ιδεών και φιλολογικών πρακτικών. Αναπτύσσοντας λίγο ακόμη αυτήν τη διαπίστωση του καθηγητή θα θέλαμε να επισημάνουμε και την προσπάθεια όλων αυτών των ερμηνευτικών προσεγγίσεων της εποχής μας να καταστεί ο βιβλικός λόγος επίκαιρος και να συνδιαλεχθεί η βιβλική θεολογική έρευνα δημιουργικά με το σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι.

* Aικατερίνη Τσαλαμπούνη,
"Σύγχρονες βιβλικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις  ως απάντηση στις κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές προκλήσεις της εποχής".
[Ελληνικά/Greek, DOC]