The sacred tetragrammaton Name of God: A refined approach to the Hebrew termΤο ιερό τετραγράμματο Όνομα του Θεού: Μια εκλεπτυσμένη προσέγγιση του εβραϊκού όρου

������‎‎‎��‎

Ex. 3:13-15 brings us to the passage that is of greatest concern for this study. What is God's name? What does the name mean or signify? What sort of question is Moses asking? Bearing in mind that v. 12 says "I will be with you," in v. 14 we have the same form of the verb hayah. Notice that we do not have in v. 14 ani asher ani but a paranomastic use of the verb hayah. This suggests on the one hand that we ought not to translate the phrase "I am that I am" as if it were an ontological statement, a statement about God's being, but rather we seem to be being told something about God's activity or self-revelation in his activity. The focus then is not on God's being a self-contained, self-existent being.

Normally when God was going to act or had just revealed himself, he was given a new title or name (cf. Gen. 16:13). Notice that Moses does not say "Who are you, or who shall I say that you are?" Rather, he asks what he should say when it is inquired: "What (mah) is his name?" which seems to mean "What new revelation have you received from God?" "Under what new title has God appeared to you?"

Moses' question is posed not merely as a hypothetical one, but as the natural and expected reaction of the oppressed Israelites. Authenticity of Moses' mission is linked to a revelation of the divine name confirming that God is going to do something. Notice that vv. 14b-15 do not suggest that eyeh asher eyeh is taken as a refusal by God to respond or to reveal himself. It cannot be a totally enigmatic response. Furthermore, vv. 14b-15 should be seen as parallel explanations or responses and v. 15 is clear enough. It is the God of their fathers who is speaking to them and promising this, and that God is already in part known to them.

The verbal form eyeh is an imperfect that indicates a kind of action, not primarily a time of action — in this case an action yet to be completed. Thus it is an action that could have begun in the past, or begins in the present or will begin in the future, but will take some time to be completed. In the case of v. 12 we know that the sense must be futuritive. This suggests we should see it the same way here.

It seems probable that the Tetragrammaton YHWH is a shortening of the whole phrase eyeh asher eyeh into a personal name. The clause contains the necessary vowels, and the consonants are quite close. Clearly eyeh is given as a form of God's name in v. 14b. To be sure, this is a punning on the name, a play on words, but it does reveal something about the name. God then is not speaking about what God is in the divine essence, but rather what Yahweh is or will be in relationship to his people — in his self-revelation. This comports nicely with the fact that the Israelites' reason for asking about the name has to do with a great need. They need to know not merely that God exists, but that God does and will soon act on their behalf. S. Driver notes:

The expression I will be is a historical formula; it refers, not to what God will be in Himself; it is no predication regarding his essential nature, but one regarding what He will approve Himself to others, regarding what he will show Himself to be to those in covenant with Him, as by His providential guidance of His people, and the teaching of His prophets, His character and attributes were more and more fully unfolded to them.

The formula thus means: I will be understood by my future acts and revelation. This makes very good sense indeed, for in all the subsequent accounts of Israelite history God is to be known as the one who brought Israel out of Egypt (Ex. 20:2). "The revelation of the name therefore is not merely a deep theological truth; it is a call to a response of faith by Moses and by Israel."

This means that Israel's God is a God of history, not a God who created and wound up the universe like a clock and then left it to wind down on its own. Yahweh is the one who keeps intervening in human history. Thus this naming is in fact a call for Moses to have faith. As in v. 12 so in v. 14 God is saying to Moses and so to Israel, "I will reveal myself through these future acts of redemption and you will know me by them, as the God who delivers you out of Egypt." In short, it is true even of God that you shall know the tree by the fruit it bears.

Τα εδ. Έξ 3:13-15 μας φέρνουν στο κείμενο που είναι μεγίστου ενδιαφέροντος για αυτή τη μελέτη. Τι είναι το όνομα του Θεού; Τι σημαίνει ή τι δηλώνει το όνομα; Τι είδους ερώτηση κάνει ο Μωυσής; Αναλογιζόμενοι ότι το εδ. 12 λέει «Εγώ θα είμαι μαζί σου», στο εδ. 14 έχουμε την ίδια μορφή του ρήματος χαγιά. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι δεν έχουμε στο εδ. 14 τη φράση ανί ασέρ ανί αλλά μια παρονομαστική χρήση του ρήματος χαγιά. Αυτό υποδηλώνει από τη μία πλευρά ότι δεν πρέπει να μεταφραστεί η φράση «Είμαι αυτό που Είμαι» σαν να επρόκειτο για οντολογική δήλωση, μια δήλωση για την οντότητα του Θεού, αλλά μάλλον φαίνεται ότι λέγεται κάτι σχετικά με τη δραστηριότητα του Θεού ή την αυτοαποκάλυψη του Θεού μέσω της δραστηριότητάς του. Δεν εστιάζει συνεπώς στην ύπαρξη του Θεού ως αυτάρκους, αυθύπαρκτου όντος.

Συνήθως όταν ο Θεός επρόκειτο να ενεργήσει ή είχε μόλις αποκαλύψει τον εαυτό του, λάμβανε ένα νέο τίτλο ή όνομα. (παραβ. Γε 16:13) Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Μωυσής δεν λέει «Ποιος είσαι εσύ ή ποιος να πω ότι είσαι;» Μάλλον, ρωτάει τι πρέπει να τους πει όταν ζητηθεί να μάθουν: «Ποιο (Εβρ. μαχ ["τι"]) είναι το όνομά του;» το οποίο προφανώς σημαίνει «Ποια νέα αποκάλυψη έλαβες από τον Θεό;» «Με ποιο νέο τίτλο εμφανίστηκε ο Θεός σε εσένα;»

Η ερώτηση του Μωυσή δεν τίθεται απλώς ως υποθετική αλλά ως μια φυσική και αναμενόμενη αντίδραση των καταπιεσμένων Ισραηλιτών. Η αυθεντικότητα της αποστολής του Μωυσή συνδέεται με μια αποκάλυψη του θεϊκού ονόματος που επιβεβαιώνει ότι ο Θεός πρόκειται να κάνει κάτι. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα εδ. 14β-15 δεν υποδηλώνουν ότι η φράση εγιέχ ασέρ εγιέχ εκλαμβάνεται ως άρνηση εκ μέρους του Θεού να αποκριθεί ή να αποκαλύψει τον εαυτό του. Δεν μπορεί να είναι μια εξολοκλήρου αινιγματική απόκριση. Επιπλέον, τα εδ. 14β-15 θα πρέπει να θεωρηθούν παράλληλες εξηγήσεις ή αποκρίσεις και το εδ. 14 είναι αρκούντως σαφές. Ο Θεός των πατέρων είναι που τους μιλάει και τους το υπόσχεται και αυτός ο Θεός είναι ήδη εν μέρει γνωστός σε αυτούς.

Η ρηματική μορφή εγιέχ είναι μη τετελεσμένη η οποία υποδηλώνει  κάποιου είδους ενέργεια, όχι κυρίως το χρόνο της ενέργειας —σε αυτή την περίπτωση μια ενέργεια που αναμένεται να ολοκληρωθεί. Έτσι, πρόκειται για μια ενέργεια που μπορεί να ξεκίνησε στο παρελθόν ή να ξεκινά στο παρόν ή θα ξεκινήσει στο μέλλον, αλλά η οποία θα χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα για να ολοκληρωθεί. Στην περίπτωση του εδ. 12 γνωρίζουμε ότι η έννοια πρέπει να είναι στον μέλλοντα. Αυτό υποδηλώνει ότι πρέπει παρόμοια να το δούμε και εδώ.

Φαίνεται πιθανότερο ότι το Τετραγράμματο ΙΧΒΧ αποτελεί σύντμηση σε προσωπικό όνομα της πλήρους φράσης εγιέχ ασέρ εγιέχ. Η πρόταση περιέχει τα απαραίτητα φωνήεντα και τα σύμφωνα πλησιάζουν αρκετά. Ξεκάθαρα το εγιέχ δίνεται ως μορφή του ονόματος του Θεού στο εδ. 14β. Το βέβαιο είναι ότι πρόκειται για λογοπαίγνιο με το όνομα, το οποίο όμως αποκαλύπτει όντως κάτι σχετικά με το όνομα. Ο Θεός συνεπώς δεν μιλάει σχετικά με το τι είναι ο Θεός κατά τη θεϊκή υπόσταση αλλά μάλλον τι είναι ή τι θα είναι ο Ιαβέ σε σχέση με το λαό του — κατά την αυτοαποκάλυψή του. Αυτό ταιριάζει θαυμάσια με το γεγονός ότι ο λόγος για τον οποίο οι Ισραηλίτες ρώτησαν σχετικά με το όνομα σχετιζόταν με το ότι υπήρχε μια μεγάλη ανάγκη. Είχαν ανάγκη να γνωρίζουν όχι μόνο ότι ο Θεός υπάρχει αλλά ότι ο Θεός πράττει και ότι σύντομα θα ενεργήσει για χάρη τους. Ο S. Driver σημειώνει:

Η έκφραση Εγώ θα είμαι αποτελεί μια ιστορική διατύπωση· αναφέρεται όχι στο τι θα είναι ο Θεός ως προς τον εαυτό του· δεν αποτελεί κατηγόρηση αναφορικά με την υποστατική φύση του, αλλά αναφορικά με το τι Εκείνος θα αποδειχτεί ότι είναι προς τους άλλους, αναφορικά με το τι θα δείξει Εκείνος ότι είναι προς εκείνους που είναι σε διαθήκη μαζί Του, όπως μέσω της προνοιακής κατεύθυνσής Του προς το λαό Του και της διδασκαλίας των προφητών Του, ο χαρακτήρας Του και οι ιδιότητές Του ξεδιπλώνονταν όλο και περισσότερο προς αυτούς.

Η διατύπωση, συνεπώς, σημαίνει: Θα γίνω αντιληπτός μέσω των μελοντικών πράξεών μου και της αποκάλυψής μου. Αυτό είναι πράγματι το σωστό συμπέρασμα διότι σε όλες τις επακόλουθες αφηγήσεις της ισραηλιτικής ιστορίας ο Θεός επρόκειτο να γίνει γνωστός ως εκείνος που έβγαλε τον Ισραήλ από την Αίγυπτο. (Εξ 20:2) «Η αποκάλυψη του ονόματος κατά συνέπεια δεν αποτελεί απλώς μια βαθιά θεολογική αλήθεια· αποτελεί κάλεσμα σε απόκριση πίστης από τον Μωυσή και από τον Ισραήλ».

Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός του Ισραήλ είναι ο Θεός της ιστορίας, όχι ο Θεός που δημιούργησε και ρύθμισε το σύμπαν σαν ένα ρολόι και κατόπιν το άφησε μόνο του για να λειτουργήσει. Ο Ιαβέ είναι εκείνος που εξακολουθεί να επεμβαίνει στην ανθρώπινη ιστορία. Συνεπώς αυτή η ονομάτιση είναι στην πραγματικότητα ένα κάλεσμα για τον Μωυσή ώστε να έχει πίστη. Όπως στο εδ. 12 έτσι και στο εδ. 14 ο Θεός λέει στον Μωυσή και επίσης στον Ισραήλ: «Θα αποκαλύψω τον εαυτό μου μέσω αυτών των μελλοντικών πράξεων απολύτρωσης και θα με γνωρίσετε μέσω αυτών, ως τον Θεό που σας ελευθέρωσε από την Αίγυπτο». Εν ολίγοις, ισχύει ακόμη και για τον Θεό ότι θα γνωρίσετε το δέντρο από τους καρπούς που κάνει.

* Ben Witherington III & Laura M. Ice,
The Shadow of the Almighty:
Father, Son and Spirit in Biblical Perspective
[Η Σκιά του Παντοδύναμου:
Ο Πατέρας, ο Γιος και το Πνεύμα στη Βιβλική Προοπτική],
Wm. B. Eerdmans Publishing Company 2002,
pp./σσ. 10-12.