Neoplatonism, its triads/trinities & the Trinity /Ο Νεοπλατωνισμός, οι τριάδες του & η Τριάδα

Plotinus / Πλωτίνος

Judaism and Christianity were both profoundly influenced by Neoplatonism, which described creation in terms of emanation from “The One” and encouraged the idea that this emanation occurred through triads or “Trinities.” In explaining how The One became the many, Plotinus introduced the concept of the three Hypostases, a Greek term interpreted as meaning “origin,” “substance,” “real nature” or “first principle.” According to Plotinus’ formulation in his great work The Enneads, the first of these Hypostases was The One (to hen), the second, Intellect or Mind (Nous) and the third, Soul (psuche) (Enneads 5.1.) While Plotinus saw these as three separated entities, each one emanating from the previous one, Proclus tended to abolish any absolute distinction between them and “telescope” them into one. Christians were happy to see prefigurations of the Trinity in these triadic formulations (Proclus was especially helpful in this respect), and, indeed, it has been suggested that neoplatonic philosophy helped Christian theologians formulate the doctrine of the Trinity. Such triads made their way into Judaism and Islam through the infiltration of neoplatonic ideas, thus opening the way for Trinitarian interpretations of these rival religions by proselytizing Christians.

Ο ιουδαϊσμός και ο χριστιανισμός αμφότεροι επηρεάστηκαν βαθιά από τον νεοπλατωνισμό, ο οποίος περιέγραφε τη δημιουργία μέσω της απορροής από «Το Ένα» και προωθούσε την ιδέα ότι αυτή η απορροή συνέβη μέσω «Τριάδων». Στην εξήγηση τού πώς Το Ένα έγινε περισσότερα, ο Πλωτίνος εισήγαγε την ιδέα των τριών Υποστάσεων, ελληνικός όρος που ερμηνεύεται ως «προέλευση», «ουσία», «αληθινή φύση» ή «πρώτη αρχή». Σύμφωνα με τη διατύπωση του Πλωτίνου στο σημαντικό έργο του Εννεάδες, η πρώτη από αυτές τις Υποστάσεις ήταν Το Ένα, το δεύτερο ήταν ο Νους και το τρίτο η Ψυχή. (Εννεάδες 5:1) Ενώ ο Πλωτίνος τις θεωρούσε ως τρεις ξεχωριστές οντότητες, καθεμιά από τις οποίες απέρρεε από την προηγούμενη, ο Πρόκλος έτεινε να καταργήσει οποιονδήποτε διαχωρισμό μεταξύ τους και να τις συμπτύξει σε μία. Οι χριστιανοί ήταν ευτυχείς θεωρώντας αυτές τις τριαδικές διατυπώσεις ως προτυπώσεις της Τριάδας (ο Πρόκλος ήταν ιδιαίτερα υποβοηθητικός ως προς αυτό), και πράγματι έχει υποστηριχτεί η άποψη ότι η νεοπλατωνική φιλοσοφία βοήθησε τους χριστιανούς θεολόγους ώστε να διατυπώσουν το δόγμα της Τριάδας. Τέτοιες τριάδες εισχώρησαν στον ιουδαϊσμό και στο Ισλάμ διαμέσου της διείσδυσης νεοπλατωνικών ιδεών, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τριαδολογικές ερμηνείες από αυτές τις αντιμαχόμενες θρησκείες μέσω του προσηλυτισμού χριστιανών.

* Allison P. Coudert,
"Judaizing in the Seventeenth Century: Francis Mercury van Helmont and Johann Peter Späth (Moses Germanus)"
[«Το Ιουδαΐζειν τον Δέκατο Έβδομο Αιώνα: Φράνσις Μέρκιουρι βαν Χέλμοντ και Γιόχαν Πέτερ Σπεθ (Μωυσής Γερμανός)»],
στο Martin Mulsow & Richard H. Popkin,
Secret conversions to Judaism in early modern Europe (Brill’s studies in intellectual history, vol. 122)
[Μυστικές μεταστροφές στον Ιουδαϊσμό κατά την πρώιμη νεωτερική Ευρώπη],
Brill 2004,
pp./σσ. 97, 98.