Prophesying at Byzantium /Προφητεία και πρόρρηση,πρόβλεψη, πρόγνωση και προορατικότηταστο Βυζάντιο

«Σε εποχές αστάθειας, πολιτικής αβεβαιότητας και ανακατατάξεων γίνεται χρήση των προρρήσεων ή ευνοείται η μεσολάβηση στις πολιτικές εξελίξεις διορατικών μοναχών, που προέρχονται από το περιβάλλον του επίδοξου αυτοκράτορα και είναι σαφώς ενήμεροι της πολιτικής κατάστασης. Η πρόρρηση των μοναχών με έμμεση αναφορά στη θεϊκή βούληση φαίνεται ότι καθιστούσε νόμιμη την άνοδο στο θρόνο αυτοκρατόρων που αναδεικνύονταν ύστερα από ένα πραξικόπημα. Από την άλλη πλευρά, η ανάμειξη των μοναχών στην πολιτική αντικατοπτρίζει τη μεσαιωνική κοινωνία των σκοτεινών αιώνων, μια κοινωνία απομονωμένη όπου κυριαρχεί η έμφαση στο υπερφυσικό.

[...] Η Ειρήνη η Αθηναία ανέλαβε τη βασιλεία παραδόξως θεόθεν, φράση, η οποία εγκλείει τη σημασία του θεϊκού θαύματος. Η Ειρήνη ανέβηκε στο θρόνο όχι ύστερα από κάποια πρόρρηση, αλλά με θεϊκή βούληση, επομένως η ανάδειξη της μπορεί να θεωρείται έγκυρη, ακόμα και μετά τον ύποπτο θάνατο του συζύγου της, αυτοκράτορα Λέοντος Δ' ( 775-780). Το 789 η επίκληση στη θεϊκή προέλευση της βασιλείας της Ειρήνης επαναλαμβάνεται, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Τότε η αυτοκράτειρα επεδίωξε να απομακρύνει από την εξουσία το γιο της Κωνσταντίνο ΣΤ' επικαλούμενη και πάλι τη θεοπρόβλητη βασιλεία, αλλά στηρίχτηκε επίσης και στις προφητείες των «προγνωστικών» (εκ προγνωστικών πληροφορηθέντες). Από το κείμενο του Θεοφάνη διαφαίνεται ότι οι «προγνωστικοί» προέρχονται μεν από το περιβάλλον της Ειρήνης, αλλά χαρακτηρίζονται ως «άνθρωποι πονηροί», οι οποίοι προέτρεψαν την αυτοκράτειρα να απαλλαγεί από το γιό της και αυτοί είναι που θεωρούνται από το κείμενο υπεύθυνοι για την τελική τύχη του Κωνσταντίνου. Είναι χαρακτηριστικό ότι εδώ δεν παραδίδεται η ανάμειξη προορατικών μοναχών και προφητείας, αλλά πρόγνωσης. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην προφητεία και την πρόγνωση, ενίοτε με δυσδιάκριτα όρια: η πρόρρηση αν και πολλές φορές συγχέεται με την πρόγνωση, παραπέμπει σε θεϊκή βούληση που αποκαλύπτεται μέσω της προφητείας, ενώ η πρόγνωση θα μπορούσε να είναι φυσική, ανθρώπινη, τεχνική δυνατότητα πρόβλεψης με βάση τη γνώση, ενίοτε και με διαβολική έννοια. Το κείμενο του Θεοφάνη, που θεωρείται ότι εξιστορεί αντιφατικά τη βασιλεία της Ειρήνης, δείχνει στο σημείο αυτό να γνωρίζει τη διάκριση ανάμεσα στην προφητεία-πρόρρηση και την πρόγνωση και για εμφανείς λόγους σκοπιμότητας δεν μιλάει καθόλου για προορατικούς μοναχούς, αλλά για ανθρώπους πονηρούς «προγνωστικούς», που κινούνται από το διάβολο, στους οποίους αποδίδει τις ευθύνες για την τύφλωση του Κωνσταντίνου ΣΤ' και προσπαθεί να άρει τις αντίστοιχες από την αυτοκράτειρα Ειρήνη.

[...] Τα αγιολογικά κείμενα επίσης είναι εξαιρετικά πλούσια σε προρρήσεις προπαγανδιστικού χαρακτήρα. Μπορούμε να αναφέρουμε για παράδειγμα τον Βίο Νικολάου Στουδίτου, που γράφτηκε πιθανότατα στα χρόνια 915-930, και αναφέρει ότι ο Θεόδωρος Στουδίτης είχε προφητεύσει τον οικτρό θάνατο του Νικηφόρου Α' δια την της μοιχοζευξίας αλόγιστον ένστασιν εν Βουλγαρία προφητευθέντα οίκτιστον θάνατον, κάτι που σαφώς αποτελεί μεταγενέστερη επινόηση και απηχεί τις απόψεις των Στουδιτών για θεϊκή, άρα δίκαιη τιμωρία του αυτοκράτορα εκείνου που είχε περιορίσει δραστικά τη δύναμη των Στουδιτών.

[...] Οι προρρήσεις αποτελούν τελικά ένα σημαντικό στοιχείο της μοναστικής ζωής. Τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν δείχνουν με καταφανή τρόπο ότι οι προρρήσεις χρησιμοποιήθηκαν για τη νομιμοποίηση της εξουσίας ενός σφετεριστή στο θρόνο. Οι σφετεριστές χρειάζονταν για να ισχυροποιήσουν την ανάρρηση τους τόσο τους πολιτειακούς παράγοντες, όσο και τη «θεϊκή πρόβλεψη» για να νομιμοποιήσουν το εγχείρημα τους.

Οι προρρήσεις πέρα από τον ενδεχόμενο επινενοημένο χαρακτήρα τους, παρουσιάζονται να παρεμβαίνουν στην πολιτική ζωή και δείχνουν πώς αντιδρά η μοναστική κοινότητα στις πολιτικές εξελίξεις. Υπήρχαν προρρήσεις, όπως αυτές για τον Λέοντα Γ' και τους Λέοντα Ε' και Μιχαήλ Β' που δημιουργήθηκαν εκ των υστέρων από προκατειλημμένες πηγές, που προσπάθησαν να «εξηγήσουν» την ανόσια ανάδειξη αυτών των αυτοκρατόρων και της θρησκευτικής τους πολιτικής. Οι προρρήσεις post eventum, είναι φανερό ότι απηχούν πολιτικές σκοπιμότητες και μεταφέρουν τα δικά τους πολιτικά μηνύματα. Ωστόσο οι προρρήσεις έπαιξαν το δικό τους ρόλο στην ανάδειξη αυτοκρατόρων και αποκαλύπτουν την ενεργή ανάμειξη μοναχών στις πολιτικές διεργασίες. Πέρα από τις σκοπιμότητες των αγιολογικών κειμένων να παρουσιάσουν τον ήρωα τους ως προικισμένο με το ξεχωριστό χάρισμα της πρόρρησης, καθώς η αρετή του επιβεβαιωνόταν και με τα θεϊκά μηνύματα που έλεγε, η πρόρρηση αποκαλύπτει ότι οι μοναχοί συνέχιζαν μία αρχαία παράδοση των προφητών της Βίβλου σε θέματα εξουσίας και διαδοχής. Οι μοναχοί παρουσιάζονται ως γνώστες της κατάστασης και έχουν άμεση σχέση με το περιβάλλον του υποψηφίου. Δικαιολογημένα λοιπόν έγραψε ο Η. G. Beck ότι «η τελική αναγόρευση ενός αυτοκράτορα ήταν πολλές φορές απλώς ζήτημα επιδέξιας σκηνοθεσίας». Τέτοιου είδους προρρήσεις που λειτουργούν ως επιβεβαίωση της νομιμότητας της ανάδειξης του αυτοκράτορα, είναι εύλογο ότι τις συναντάμε σε εποχές που ο αυτοκρατορικός θεσμός είναι αδύναμος, δηλαδή, όταν σπάζει ο κρίκος της διαδοχής και καραδοκούν οι σφετεριστές, ενώ μειώνονται σε περιόδους ισχυρού αυτοκρατορικού θεσμού, όταν η εξουσία και η διαδοχή διατηρείται μέσα στην αυτοκρατορική οικογένεια».

* Ελεωνόρα Κουντούρα-Γαλάκη / Eleonora Kountoura-Galaki,
«Προρρήσεις μοναχών και ανάδειξη αυτοκρατόρων στη διάρκεια των «σκοτεινών αιώνων»»,
Οι σκοτεινοί αιώνες του Βυζαντίου (7ος-9ος αι.)
[The dark centuries of Byzantium (7th - 9th c.)],
Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, 2001,
pp./σσ. 434, 436, 437, 441.

Byzantium & the imperial anti-Jewish enterprises /Βυζάντιο & αυτοκρατορικές αντιϊουδαϊκές επιχειρήσεις

«The first known systematic attempts to convert Jews in the Middle Ages originated in the Byzantine Empire. Its Jewish subjects in the east and in southern Italy became the least fortunate target of these religious campaigns. Although the latter still enjoyed papal protection by the end of the sixth century, their conditions changed after the fall of Byzantine Syria and Palestine into Arab hands. The relative severity of these imperial anti-Jewish enterprises may be attributed to their initiation by emperors. Unlike the crude separation between church and state in Latin Europe, Byzantine emperors acted on behalf of both the Empire and the Church.

In the first half of the seventh century, the Byzantine Emperor Heraclius (610–641) outlawed Judaism and ordered the forcible baptism of all Jewish subjects. How effective these decrees were in reality is difficult to tell. In Palestine Heraclius expelled the Jews from Jerusalem, ordered the disturbance of synagogue services on weekdays, and forbade the recital of the Shema. In 630, Heraclius is said to have authorized the massacre of Jews in nearby Jerusalem and in the Galilee.

[...] A new series of religious edicts surface a century later. Emperor Leo III (717–741) called for the conversion of all Jews, as well as Christians of the Paulician and the Manichean heresies. These sects rejected the Catholic principle of Trinity that the Holy Spirit proceeds from both the Son and the Father. It is believed that the close connection between these heretics and a militant messianic Jewish movement brought Leo’s rage on all Jews.

[...] Emperor Basil I (867–886) renewed his predecessors’ attempts. This time, a number of Jewish writers provide a relatively detailed picture of the events. The important eleventh-century book of genealogies, The Chronicle of (Megillat) Ahimaatz, relates Basil’s active role in this campaign. He “tried to turn them [the Jews of Byzantium] from the Torah and to convert them to the worthless religion.” Basil did so by outlawing the study of Torah in the Jewish communities of his empire.

[...] Around 945, Demetrios of Cyzicus still praised the emperor for converting “numerous Hebrews from their ancestral error, and refuted Athinganoi and Paulicians.”»

* Shmuel Shepkaru,
Jewish Martyrs in the Pagan and Christian Worlds,
[Ιουδαίοι Μάρτυρες στον Παγανιστικό και στον Χριστιανικό Κόσμο],
Cambridge University Press, 2005,
p./σ. 108, 109, 129.

Eschatological Inconsistency in the Ante-Nicene Fathers /Εσχατολογική Ασυνέπεια στους Προνικαϊκούς Πατέρες

«There are several reasons why Ante-Nicene writers might appear inconsistent in their eschatology. First is the danger of elaborating at length on eschatological prophecy. Justin notes that when Christians spoke of a coming kingdom, the Roman emperors assumed "without inquiry "that they meant a human kingdom and, therefore, wrongly believed the Christians to be politically subversive." Second, these writers often seem to want to avoid controversy over nonessentials. Justin, for instance, is careful to preface his comments on the millennial kingdom with the concession that there are many "who belong to the pure and pious faith, and are true Christians," and who do not believe in an earthly millennium. Finally, there is a tendency among the Ante-Nicene fathers to choose "proof texts" only from among those works already considered authoritative to the ones to whom they write.»

* Art Marmorstein,
«Eschatological Inconsistency in the Ante-Nicene Fathers»
[Εσχατολογική Ασυνέπεια στους Προνικαϊκούς Πατέρες],
Andrews University Seminary Studies, Andrews University Press,
Spring/Άνοιξη 2001, Vol./Τόμ. 39, No./Αρ. 1, p./σ. 129.
[English/Αγγλικά, PDF]

The Hell & the End of the Worldaccording to the Eastern Orthodox theology /Η Κόλαση & το Τέλος του Κόσμουκατά την Ορθόδοξη θεολογία

«Hell is not so much a place where God imprisons man, as a place where man, by misusing his free will, chooses to imprison himself. And even in Hell the wicked are not deprived of the love of God, but by their own choice they experience as suffering what the saints experience as joy. ‘The love of God will be an intolerable torment for those who have not acquired it within themselves’ (V. Lossky, The Mystical Theology of the Eastern Church, p. 234).

Hell exists as a final possibility, but several of the Fathers have none the less believed that in the end all will be reconciled to God. It is heretical to say that all must be saved, for this is to deny free will; but it is legitimate to hope that all may be saved. Until the Last Day comes, we must not despair of anyone’s salvation, but must long and pray for the reconciliation of all without exception. No one must be excluded from our loving intercession. ‘What is a merciful heart?’asked Isaac the Syrian. ‘It is a heart that burns with love for the whole of creation, for men, forthe birds, for the beasts, for the demons, for all creatures’ (Mystic Treatises, edited by A. J. Wensinck, Amsterdam, 1923, p. 341). Gregory of Nyssa said that Christians may legitimately hope even for the redemption of the Devil.

The Bible ends upon a note of keen expectation: “Surely I am coming quickly. Amen. Even so, come, Lord Jesus” (Rev. 22:20). In the same spirit of eager hope the primitive Christians used to pray: ‘Let grace come and let this world pass away’ (Didache, 10, 6). From one point of view the first Christians were wrong: they imagined that the end of the world would occur almost immediately, whereas in fact two millennia have passed and still the end has not yet come. It isnot for us to know the times and the seasons, and perhaps this present order will last for many millennia more. Yet from another point of view the primitive Church was right. For whether theend comes early or late, it is always imminent, always spiritually close at hand, even though itmay not be temporally close. The Day of the Lord will come “as a thief in the night” (1 Thess.5:2) at an hour when men expect it not. Christians, therefore, as in Apostolic times, so todaymust always be prepared, waiting in constant expectation. One of the most encouraging signs ofrevival in contemporary Orthodoxy is the renewed awareness among many Orthodox of the  Second Coming and its relevance. ‘When a pastor on a visit to Russia asked what is the burning problem of the Russian Church, a priest replied without hesitation: the Parousia (P. Evdokimov, L’Orthodoxie, p. 9 (Parousia: the Greek term for the Second Coming)).»

«Η κόλαση δεν είναι τόσο ένας τόπος όπου ο Θεός φυλακίζει τους ανθρώπους, όσο ένας τόπος τον οποίο οι ίδιοι οι άνθρωποι, καταχρώμενοι την ελεύθερη θέλησή τους, διαλέγουν για να φυλακίσουν τον εαυτό τους. Ακόμη και στην κόλαση οι κολασμένοι δεν στερούνται της αγάπης του Θεού, αλλ’ αυτό που οι άγιοι βιώνουν ως χαρά, αυτοί το βιώνουν ως βάσανα, πράγμα που είναι αποτέλεσμα της δικής τους επιλογής. «Η αγάπη του Θεού θα είναι ένα ανυπόφορο βάσανο γι’ αυτούς που δεν την έχουν αποκτήσει μέσα τους».

Η κόλαση υπάρχει ως τελική δυνατότητα, αλλ’ αρκετοί Πατέρες πιστεύουν, παρ’ όλα αυτά, πως στο τέλος όλοι θα συμφιλιωθούν με τον Θεό. Είναι αιρετικό το να λέμε πως όλοι υποχρεούνται να σωθούν, επειδή μ’ αυτό αρνούμαστε την ελεύθερη βούληση που διαθέτει ο άνθρωπος. Είναι όμως θεμιτό να ελπίζουμε πώς όλοι ίσως σωθούν. Μέχρι να έρθει η Έσχατη Ημέρα, δεν πρέπει ν’ απελπιζόμαστε για τη σωτηρία κανενός, και επιβάλλεται να προσευχόμαστε και να επιθυμούμε τη συμφιλίωση των πάντων χωρίς εξαίρεση. Κανείς δεν πρέπει να διαφεύγει από τις πρεσβείες της αγάπης μας. «Τι εστιν καρδιά που καίει με αγάπη για ολόκληρη την κτίση, για τους ανθρώπους, τα πουλιά, τα θηρία, για τους δαίμονες, για όλα τα δημιουργήματα». Ο Γρηγόριος Νύσσης λέει πως είναι θεμιτό οι χριστιανοί να ελπίζουν ακόμη και για τη λύτρωση του διαβόλου.

Η Βίβλος καταλήγει σε μια φράση έντονης προσδοκίας: «Ναι έρχομαι ταχύ. Αμήν, ναι έρχου, Κύριε Ιησού» (Αποκαλ. 22, 20). Με το ίδιο πνεύμα έντονης ελπίδας οι πρώτοι χριστιανοί συνήθιζαν να προσεύχονται, «Η χάρις ελθέτω και ο κόσμος παρελθέτω». Από κάποια άποψη όμως οι πρώτοι χριστιανοί είχαν άδικο: φαντάζονταν πως το τέλος του κόσμου θα συνέβαινε σχεδόν αμέσως, ενώ στην πραγματικότητα έχουν περάσει δύο χιλιετίες και το τέλος δεν έχει έρθει ακόμη. Δεν ανήκει σε μάς να γνωρίζουμε τους χρόνους και τους καιρούς, και ίσως η παρούσα τάξη να διαρκέσει για πολύ περισσότερες χιλιετίες. Από κάποια όμως άλλη άποψη, η αρχαία Εκκλησία είχε δίκιο. Επειδή όποτε κι αν έρθει το τέλος, νωρίς ή αργά, είναι πάντοτε επικείμενο, πνευματικά βρίσκεται διαρκώς κοντά μας, κι όταν ακόμη δεν βρίσκεται χρονικά κοντά μας. Η ημέρα του Κυρίου θα έλθει «ως κλέπτης εν νυκτί» (Α’ Θεσσαλ. 5, 2), την ώρα που δεν την περιμένουμε. Συνεπώς οι χριστιανοί, όπως στους αποστολικούς χρόνους, έτσι και σήμερα πρέπει να είναι συνεχώς έτοιμοι, γεμάτοι αναμονή. Ένα από τα πιο ενθαρρυντικά σημεία ανανέωσης στη σύγχρονη Ορθοδοξία είναι η αναβίωση του ενδιαφέροντος για τη Δευτέρα Παρουσία και τη σημασία της. «Όταν κάποιος πάστορας, που βρισκόταν σ’ επίσκεψη στη Ρωσία, ρώτησε ποιο είναι το πιο καυτό πρόβλημα της Ρωσικής Εκκλησίας, ένας ιερέας του απάντησε χωρίς δισταγμό: η Δευτέρα Παρουσία»».

* Timothy Kallistos Ware / Κάλλιστος Ware,

The Orthodox Church,
Penguin (Non-Classics), 2nd ed., 1993 (1964),
«The last things» (p. 261, 262).
[English text/Αγγλικό κείμενο, PDF]
/
Η Ορθόδοξη Εκκλησία,

μεταφρ. Ροηλίδης Ιωσήφ, εκδ. Ακρίτας, 1998 (1964),
«Τα Έσχατα».

Thomas Aquinas & the signification of God /Ο Θωμάς Ακινάτης & η δήλωση του Θεού

«Dicendum quod hoc nomen Qui est est magis proprium nomen Dei quam hoc nomen Deus, quantum ad id a quo imponitur, scilicet ab esse, et quantum ad modum significandi et consignifcandi, ut dictum est. Sed quantum ad id ad quod significandum, imponitur nomen est magis proprium hoc nomen Deus, quod imponitur ad significandum naturam divinam. Et adhuc magis proprium nomen est Tetragrammaton, quod est impositum ad significandam ipsam Dei substantiam incommunicabilem, et, ut sic liceat loqui, singularem.»

«"He who is" is more appropriate than "God" because of what makes us use the name in the first place, i.e. his existence, because of the unrestricted way in which it signifies him, and because of its tense, as we have just said. But when we consider what the word is used to mean, we must admit that "God" is more appropriate, for this is used to signify the divine nature. Even more appropriate is the Tetragrammaton, which is used to signify the incommunicable and, if we could say such a thing, individual substance of God.»

«Ο όρος "ο Ων" είναι πιο κατάλληλος απ' ό,τι ο όρος "Θεός" εξαιτίας αυτού για το οποίο θα πρέπει να χρησιμοποιούμε κατ' αρχάς το όνομα, δηλ. της ύπαρξής Του, εξαιτίας της απεριόριστης έννοιας με την οποία Τον δηλώνει και εξαιτίας της έντασής του, όπως αναφέραμε μόλις. Αλλά όταν εξετάζουμε ποια είναι η έννοια με την οποία χρησιμοποιείται η λέξη, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο όρος "Θεός" είναι πιο κατάλληλος, γιατί αυτός χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη θεϊκή φύση. Ακόμη πιο κατάλληλο είναι το Τετραγράμματο, το οποίο χρησιμοποιείται για να δηλώσει την άφατη και την -αν θα μπορούσαμε να πούμε κάτι τέτοιο- ατομική ουσία του Θεού».

* Thomas Aquinas / Θωμάς Ακινάτης,
Summa Theologiae / Επιτομή Θεολογίας 1.13.11.1,
Translated by / Μετάφραση υπό Herbert McCabe,
Summa Theologiae: Volume 3, Knowing and Naming God: 1a. 12-13,
p./σ. 92.

A Survival of the Tetragrammatonin Greek LXX DanielΜια περίπτωση Επιβίωσης του Τετραγράμματουστο ελληνικό κείμενο της Ο' του Δανιήλ

«The (היה) דבר יהוה (אל ירמיה) in Dan. 9:2 is correctly translated in the "Theodotionic" testimonies with λόγος κυρίου. But in the "Septuagintal" tradition of the Chigi MS and the Syro-Hexaplar we read, ἐγένετο πρόσταγμα τῇ γῇ ἐπὶ Ἱερ. It has not been noticed that τῇ γῇ is a survival of the presence of the Hebrew Tetragrammaton, i.e. ΤΗΓΗ = ΠΙΠΙ, the patristic tradition for the transliteration of יהוה. The variation has been obtained probably by a reallocation of the upright lines (as Dr. Bewer has suggested to me). Burkitt in his Fragments of the Books of Kings according to the Translation of Aquila, p. 15, says that "the more accurate copies" of the Greek to which Origen refers as containing the archaic Tetragrammaton, must be those of Aquila's translation. But while our "Septuagintal" authority is Hexaplaric, the presence of the Tetragrammaton here is hardly due to contamination from Aquila but should be regarded as more archaic and indeed Origen does not necessarily imply Aquila in his ἐν τοῖς ἀκριβεστέροις δὲ τῶν ἀντιγράφων. [See Mercati, Revue Biblique, 1911, 269.] In the form ΤΗΓΗ the transliteration made some kind of sense and so has been preserved.»

«Η φράση (היה) דבר יהוה (אל ירמיה) στο Δαν. 9:2 ορθά μεταφράζεται στις "Θεοδωτιανές" μαρτυρίες με τη φράση λόγος κυρίου. Αλλά στην "Εβδομηκοντιανή" παράδοση του Χιζιανού Κώδικα και στην Συροεξαπλαϊκή διαβάζουμε, ἐγένετο πρόσταγμα τῇ γῇ ἐπὶ Ἱερ. Δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι η φράση τῇ γῇ αποτελεί επιβίωση της παρουσίας του εβραϊκού Τετραγράμματου, δηλ. ΤΗΓΗ = ΠΙΠΙ, της πατερικής παράδοσης της μεταγραφής τού יהוה. Η παραλλαγή προήλθε πιθανώς από μια εναλλαγή στις κάθετες γραμμές (σύμφωνα με πρόταση που μου έγινε από τον Δρ. Bewer). Ο Burkitt στο έργο του Fragments of the Books of Kings according to the Translation of Aquila, σ. 15, αναφέρει ότι "τα ακριβέστερα αντίγραφα" του ελληνικού κειμένου στο οποίο αναφέρεται ο Ωριγένης ότι περιέχουν το αρχαϊκό Τετραγράμματο, θα πρέπει να είναι εκείνα της μετάφρασης του Ακύλα. Αλλά ενώ η "Εβδομηκοντιανή" αυθεντία είναι Εξαπλαϊκή, η παρουσία του Τετραγράμματου σε αυτό το σημείο δύσκολα θα οφειλόταν σε επιμόλυνση προερχόμενη από τον Ακύλα αλλά μάλλον θα πρέπει να θεωρείται ως πιο αρχαϊκή και στην πραγματικότητα ο Ωριγένης δεν υπονοεί κατ' ανάγκη τον Ακύλα στη φράση του ἐν τοῖς ἀκριβεστέροις δὲ τῶν ἀντιγράφων. [Βλέπε Mercati, Revue Biblique, 1911, 269.] Όντας στη μορφή ΤΗΓΗ η μεταγραφή είχε κάποιο νόημα και έτσι διατηρήθηκε».

* James A. Montgomery,
«A Survival of the Tetragrammaton in Daniel»
[«Μια περίπτωση Επιβίωσης του Τετραγράμματου στον Δανιήλ»],
Journal of Biblical Literature, The Society of Biblical Literature, Vol./Τόμ. 40, No./Αρ. 1/2 (1921),
p./σ. 86.

Did Morton Smith Forge Secret Mark?A Handwriting Expert Weighs InΑποτελεί ο Μυστικός Μάρκος προϊόν Απάτης του Μόρτον Σμιθ;Μια Ειδική Γραφολόγος Αποφαίνεται

* «Did Morton Smith Forge ‘Secret Mark’? A Handwriting Expert Weighs In»
[«Αποτελεί ο ‘Μυστικός Μάρκος’ προϊόν Απάτης του Μόρτον Σμιθ; Μια Ειδική Γραφολόγος Αποφαίνεται»]
Biblical Archaelogy Review, May/Μάιος 2010.

Eksagoreftekion: the predecessor of the Indulgences /Εξαγορευτίκιο: ο πρόδρομος του Συγχωροχαρτιού

Μουστοξύδης, Ελληνομνήμων, σ. 692.

Laurent, Une famille turque..., σ. 356.

«Ο Παχώμιος Ρουσάνος μεταξύ των εσόδων του Αγαλλιανού συγκαταλέγει και το εξαγορευτίκιον (εξαγορεύω=εξομολογώ), χρηματικό ποσό που φαίνεται να καταβάλλουν οι πιστοί για το μυστήριο της εξομολογήσεως. [υποσημ.: ΜΟΥΣΤΟΞΥΔΗΣ, Ελληνομνήμων, 692.] Το τέλος αυτό δεν πρέπει να συνδεθεί, τουλάχιστον άμεσα, μα τα συγχωροχάρτια, αλλά πρέπει να ενταχθεί στα παγιωμένα έθη επιτελέσως μυστηρίων-ιεροπραξιών επ' αμοιβή, όπως το μυστήριο του γάμου και της θείας ευχαριστίας (ειδικότερα η μετάδοση της θείας κοινωνίας), όχι πάντοτε αποδεκτά από την εκκλησία. Η χορήγηση της θείας μεταλήψεως επί χρήμασι, όπως μνημονεύθηκε, καταδικάσθηκε ρητά ως σιμωνία από τη σύνοδο του 1497. Έμμεσα, το εξαγορευτίκιον, έστω και με τη μορφή καταβολής αμοιβής για τελεσθείσα ιεροπραξία, στοιχεί στην ίδια λογική με το συγχωροχάρτι (καταβολή χρημάτων για την άφεση των αμαρτιών) και ίσως να αποτελεί προδρομικό στάδιο καθιερώσεως του τελευταίου. Διαφέρει πάντως από το πρώτο γιατί χορηγείται και εκ του μακρόθεν χωρίς να προηγηθεί εξαγόρευση. Ήδη στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα πρέπει να αποτελεί περιστασιακό έσοδο των αρχιερέων: στην κατοχή του Ματθαίου Ραούλ Μελίκη, μεταξύ συγχωροχαρτιών που εκδόθηκαν από πατριάρχες, υπάρχει και συγχωροχάρτι το όποιο ο ίδιος ζήτησε από τον μητροπολίτη Μονεμβασίας Δοσίθεο. [υποσημ.: V[ITALIEN] LAURENT, Une familie turque au service de Byzance: les Mélikès. BZ 49, 1956. 350-351 καί 356-357.] Το προνόμιο εκδόσεως συγχωροχαρτιών, σταδιακά ως τον 17ο αιώνα, περιορίσθηκε μόνον σέ πατριάρχες».

* Κρίτων Χρυσοχοΐδης / Criton Cryssochoidis,
«Τὰ οἰκονομικὰ τῶν ἐπισκόπων στίς πρῶτες δεκαετίες τοῦ 16ου αἰώνα καὶ ἡ περίπτωση τοῦ Γενναδίου Σερρῶν»
[«The Financial Situation of Bishops in the First Decades of the 16th Century and the Case of Gennadius of Serres»],
Βυζαντινά Σύμμεικτα 12,
p./σ. 306.
[Greek/Ελληνικά, PDF]

The decline of Byzantium (6-8th c.),the Church & Culture /Η παρακμή του Βυζαντίου (6-8ος αι.),η Εκκλησία & ο πολιτισμός

«Έτσι, πια, περιορίζονται αφόρητα τα έξοδα για τα δημόσια κτίσματα. Χτίζονται μόνο εκκλησίες, επισκοπικά μέγαρα και οι επίσκοποι επισκευάζουν κάπως τα παλιά υδραγωγεία και τις γέφυρες. Η Εκκλησία αναλαμβάνει μόνη της τα θέματα της παιδείας, αφού με την πτώση της ειδωλολατρίας δεν χτίζονται πια θέατρα, ενώ τα παλιά βρίσκονται υπό απαγόρευση. Όλες οι αρχαίες τραγωδίες και οι κωμωδίες μιλούσαν για τους αρχαίους θεούς. Παλαίστρες και γυμνάσια εγκαταλείπονται με τη σειρά τους, αφού η χριστιανική αιδώς βδελύσσεται το γυμνό σώμα. Το ίδιο ισχύει και για τα δημόσια λουτρά και τις θέρμες. Την ώρα που η Εκκλησία οικοδομεί, σχεδόν όλα τα υπόλοιπα κτίρια πέφτουν και δεν επισκευάζονται μετά από σεισμούς, κλπ., αφού τώρα πια δεν υπάρχουν οι οικονομικές προϋποθέσεις. Παρατηρείται γενική έκπτωση των αστικών λειτουργιών της πόλης και τώρα πια αυτή η πτώση δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη, όπως παλιότερα η παρακμή και η πτώση των μικρών πόλεων που είχε ευνοήσει ως ένα βαθμό τις μεγαλύτερες.

Τώρα, στέκουν όρθιες μόνο οι λίγες πολύ μεγάλες πόλεις (η Κωνσταντινούπολη, η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια, η Θεσσαλονίκη, η Νίκαια). Επειδή οι αποστάσεις μεταξύ τους έχουν γίνει πια πολύ μεγάλες, το εμπόριο μεταξύ τους εξασφαλίζεται κύρια από τη θάλασσα. Ο Προκόπιος, ο υμνητής των κτισμάτων του Ιουστινιανού, θα δώσει ιδιαίτερη σημασία στα λιμάνια. Όμως, από την άλλη πλευρά, είναι υποχρεωμένος να αποδώσει την πικρή πραγματικότητα: από τις περίπου εκατόν πενήντα πόλεις που έχτισε ή ανοικοδόμησε ο Ιουστινιανός, τα έργα ήταν στρατιωτικού, εκκλησιαστικού και ανεφοδιαστικού χαρακτήρα· δηλαδή, τείχη, εκκλησίες, υδραγωγεία και αποθήκες, αλλά ούτε ένα έργο παραγωγικού χαρακτήρα. Επίσης, παντού, οι σύγχρονες ανασκαφές έδειξαν ότι τα τείχη του Ιουστινιανού κάλυπταν την έκταση της παλιάς πόλης κατά το ένα τρίτο κατά μέσον όρο, όπως ομολογεί και ο ίδιος ο Προκόπιος στο πασίγνωστο παράδειγμα ανοικοδόμησης της Καισαρείας της Καππαδοκίας από τον Ιουστινιανό, που στην πραγματικότητα ήταν περιστολή, δηλαδή σμίκρυνση της πόλης. Δεν πρόκειται, λοιπόν, παρά για την οχύρωση της αρχαίας ακρόπολης, τη σύμπτυξη της πόλης στο χώρο και σε τελική ανάλυση τη μετατροπή της σε κάστρο. Τα παραδείγματα είναι πολλά και ποικίλλουν στις λεπτομέρειες, αλλά η τάση είναι γενική.

Ίσως ήδη από την εποχή του Ιουστινιανού, ίσως λίγο αργότερα, η Εκκλησία αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι σε περίπτωση γενικής κρίσης (που σοβεί, ήδη), θα μπορέσει να επιζήσει χωρίς τον προστάτη της, το ρωμαϊκό κράτος. Αυτό θα συμβεί σε λιγότερο από εκατό χρόνια: με την αραβική κατάκτηση (η Αντιόχεια το 639 και η Αλεξάνδρεια το 642), στην Αντιόχεια και στην Αλεξάνδρεια θα διατηρηθεί το πατριαρχείο, ενώ ο ελληνισμός θα δύσει σε περιοχές όπου είχε κατορθώσει να διατηρηθεί σχεδόν επί χίλια χρόνια. Ιδιαίτερα, η κάποτε μεγάλη και ένδοξη Αντιόχεια του Ιουλιανού και του Λιβάνιου, όταν περιέρχεται στα χέρια των Αράβων (το 639), δεν θα είναι τίποτα περισσότερο από ένα παραμεθόριο φρούριο, μετά από διαδοχικές καταστροφές. Μετά από κάθε φυσική καταστροφή ή ακόμα εχθρική λεηλασία, ανοικοδομούνται όλο και λιγότερα κτίρια και σε μικρότερες διαστάσεις, καθώς τώρα πια δεν υπάρχουν οι παλιότερες οικονομικές προϋποθέσεις.

Τόσο η Αντιόχεια όσο και η Αλεξάνδρεια ήταν εστίες μεγάλων λαϊκών ταραχών κατά τους 5ο και 6ο αιώνες, εξαιτίας της μεγάλης συρροής εξαθλιωμένου πληθυσμού, ταραχών που κατέληγαν σε οξύτατους κοινωνικούς αγώνες παίρνοντας συνήθως τη μορφή των αιρέσεων. Οι συνθήκες διαβίωσης στις μεγαλουπόλεις χειροτέρευαν πολύ γρηγορότερα από τα όποια μέτρα — συνήθως αστυνομικά — έπαιρνε το κράτος. Η Θεσσαλονίκη θα διατηρήσει τη σημασία της στα Βαλκάνια ως κέντρο, όπου θα συρρέουν βαθμιαία οι πρόσφυγες (απόφυγοι) από όλες τις επαρχίες που πλήττονται από τις σλαβικές εισβολές και επιδρομές. Στην Κωνσταντινούπολη, αν τα πράγματα εμφανίζονται πιο ελπιδοφόρα, επειδή πρόκειται για την πρωτεύουσα, ο κόσμος που ολοένα συρρέει εκεί δεν έχει χρήματα για να στεγαστεί, ενώ οι πλούσιοι χτίζουν ανάκτορα «εις ύβριν και τρυφήν, όρον ουκ έχουσαν», λέει ο Προκόπιος. Τον Ιανουάριο του 532, στη γνωστή Στάση του Νίκα, θα σφαγούν 35.000 άνθρωποι σε έναν ιππόδρομο 50.000 θέσεων και θα επικρατήσει γενικός τρόμος. Ήδη, από τα τέλη της βασιλείας του Ιουστινιανού, θα σταματήσουν τελείως οι νέες οικοδομές — φαινόμενο που είναι γενικό σε ολόκληρη την αυτοκρατορία — και η κοινωνική ζωή κάμπτεται. Τον 7ο αιώνα, σταματούν τελείως και οι επισκευές, πέρα από ορισμένα τείχη (Σμύρνη, Άγκυρα). Το 626, στην ασφυκτική πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Αβαροσλάβους, καταστρέφεται το μεγάλο υδραγωγείο του Ουάλεντος, το οποίο δεν θα επισκευαστεί παρά εκατόν σαράντα χρόνια αργότερα, επί Κωνσταντίνου Ε'. Ο πληθυσμός της πρωτεύουσας, αν φτωχαίνει πολλαπλασιαζόμενος από την αρχή της βασιλείας του Ιουστινιανού ως τα τέλη ίσως του 6ου, μειώνεται αισθητά τον 7ο αιώνα, για να αρχίσει να ανακάμπτει κάπως μόλις κατά τις αρχές του 9ου αιώνα».

* Τηλέμαχος Κ. Λουγγής,
«Η κοινωνία από την Αρχαιότητα στον Μεσαίωνα»
Βυζαντινό κράτος και κοινωνία: Σύγχρονες κατευθύνσεις της έρευνας
Ηρόδοτος, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών 2003,
pp./σσ. 101-103.
[Greek/Ελληνικά, PDF]

Do we know exactlywhat the authors of the Greek New Testament wrote?Γνωρίζουμε τι έγραψαν επακριβώςοι συγγραφείς της Ελληνικής Καινής Διαθήκης;

«It is difficult to know what the authors of the Greek New Testament wrote, in many instances, because all of these surviving copies differ from one another, sometimes significantly.»

«Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι έγραψαν οι συγγραφείς της Ελληνικής Καινής Διαθήκης, σε πολλές περιπτώσεις, επειδή όλα τα σωζόμενα αντίγραφα διαφέρουν μεταξύ τους, μερικές φορές σε σημαντικό βαθμό».

* Bart D. Ehrman,
«The Neglect of the Firstborn in New Testament Studies»
[«Η Παραμέληση των Πρωτοτόκων των Καινοδιαθηκικών Μελετών»],
Presidential Lecture, Society of Biblical Literature, SE Region,
March/Μάρτιος 1997.

The Hebrew Tetragrammaton & Divine Titlestranscripted or transcribed in Greek LXXused at Greek magical papyri & amulets /Το Τετραγράμματο & Θεϊκοί Τίτλοι στα Εβραϊκάπου μεταγράφηκαν ή μεταφέρθηκαν στα Ελληνικάστη μετάφραση των Εβδομήκοντασε χρήση σε ελληνικούς μαγικούς πάπυρους & φυλαχτά

See / Βλέπε:
Hebrew Divine Titles transcripted or transcribed in Greek found at the LXX /
Εβραϊκοί Θεϊκοί Τίτλοι που μεταγράφηκαν ή μεταφέρθηκαν στα Ελληνικά στην μετάφραση των Εβδομήκοντα

«Greek magical papyri often include various names of deities and demons, some of which are transcriptions of God's names as they appear in the Hebrew Bible, among them αδωναι (אדני, e.g. PGM I:305; sometimes written as αδωναιος). Other such names are: ελωαιος (אלוהים; PGM I:311; sometimes written as ελωαι [e.g. PGM IV:1577, VII:564], or ελωη, ελωυειν) and ιαω for YHWH (PGM VII:564). Ιαω occurs also in the Nag Hammadi library, and in 4QpapLXXLeviticus (e.g. Frgs. 20-21 = Lev 4:27). For a combination of such names, see the Greek magical papyrus (PGM XXXVI:42) that provides a "Charm to restrain anger and to secure favor and an excellent charm for gaining victory in the courts," where it says: "The names to be written are these: 'ΙΑΩ ΣΑΒΑΩΘ ΑΔΩΝΑΙ ΕΛΩΑΙ...'"

An interesting parallel to our amulet was found on a golden charm dated ca. 75-140 C.E. This amulet was discovered during the excavations of the house called Cefn Hendre, "located outside the southernmost corner of the Roman fort of Segontium." This amulet originated probably in a grave (although no details of its exact location are known). The text attests to "a Jewish liturgical formula written in Greek letters, and including a curious mixture of normal Greek phrases, some of which appear to have been marginal glosses inserted into the body of the text." In addition, there are some words squeezed in between the lines or at the right margin, as well as some punctuation between magic names. According to Kotansky, the Greek and Hebrew equivalent of lines 1-15 can be reconstructed as follows:

Ἀδωναῖε Ἐλωαῖε Σαβαωθ = אדני אלוהי צבאות "'The Lord, the God of Hosts" (cf. Hos 12:6).

ειε εσαρ ειε = אהיה אשד אהיה "Ehyeh-Asher-Ehyeh" (Exod 3:14).

σουρα αρβαρτ Ιαω = סו־ה עברת יהוה "turn aside, Ο wrath of [IAO]" (cf. Isaiah 9:18,13:13).

ελλιων ἁνωρα ἁγγιβωρ = עליון הנורא הגיבור "(the) Most High, the Awesome, the Mighty (God)" (cf. Deut 10:17).

βαιλλαλααμωθ = בעל לעלא למות "Lord over the Pestilence/Death."

βαρουχ αθθα ουβαρουζ οὑδηχα ἀεί ωλαμ λεωλαμ = ברוך אתה וברוך הורבה עולם לעולם "Blessed are You and blessed is Your splendor, (for) ever (and) ever."

The Jewish "liturgical formula" of this text includes the following: Ἀδωναῖε Ἐλωαιε Σαβαωθ. As noted by the editor, this combination, of which parts are known in other amulets, probably represents the Hebrew אדני אלוהי צבאות, "Lord, God of Hosts," as found e.g. in Hosea 12:6.»

«Οι ελληνικοί μαγικοί πάπυροι συχνά περιέχουν διάφορα ονόματα θεοτήτων και δαιμόνων, κάποια από τα οποία είναι μεταγραφές των ονομάτων του Θεού όπως εμφανίζονται στην Εβραϊκή Βίβλο, μεταξύ των οποίων το αδωναι (אדני, πχ. PGM I:305· σε κάποιες περιπτώσεις και αδωναιος). Άλλα τέτοια ονόματα είναι: ελωαιος (אלוהים; PGM I:311· σε κάποιες περιπτώσεις και ελωαι [e.g. PGM IV:1577, VII:564], ή ελωη, ελωυειν) και ιαω αντί του ΙΧΒΧ (PGM VII:564). Το Ιαώ εμφανίζεται επίσης στη βιβλιοθήκη του Ναγκ Χαμαντί και στον πάπυρο 4QpapLXXLeviticus (πχ. σπαράγμ. 20-21 = Λευ 4:27). Για συνδυασμό τέτοιων ονομάτων, βλέπε τον ελληνικό μαγικό πάπυρο (PGM XXXVI:42) που περιέχει ένα "φυλαχτό που απομακρύνει το θυμό και εξασφαλίζει έναντι καλοτυχία και ένα εξαιρετικό φυλαχτό για την εξασφάλιση νίκης στα δικαστήρια", όπου αναφέρεται: "Τα ονόματα που πρέπει να γραφτούν είναι τα εξής: 'ΙΑΩ ΣΑΒΑΩΘ ΑΔΩΝΑΙ ΕΛΩΑΙ...'"

Ένα ενδιαφέρον παράλληλο του εν λόγω φυλαχτού βρέθηκε σε ένα χρυσό φυλαχτό που χρονολογείται περ. 75-140 Κ.Χ. Αυτό το περίαπτο ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο σπίτι που ονομάζεται Κεφν Χεντρέ, "που βρίσκεται έξω από την πιο βόρεια γωνία του ρωμαϊκού φρουρίου του Σεγοντίου. Αυτό το φυλαχτό προήλθε κατά πάσα πιθανότητα από τάφο (αν και δεν είναι γνωστές οι λεπτομέρειες της ακριβούς τοποθεσίας). Το κείμενο μαρτυρεί ότι πρόκειται για "μια ιουδαϊκή λειτουργική στερεότυπη φράση γραμένη με ελληνικά γράμματα και η οποία περιέχει ένα παράξενο μίγμα κανονικών ελληνικών φράσεων, κάποιες από τις οποίες φαίνεται ότι ήταν περιθωριακές γλώσσες που εισάχθηκαν στο σώμα του κειμένου". Επιπρόσθετα, υπάρχουν κάποιες λέξεις που είναι στριμωγμένες ανάμεσα στους στίχους ή στο δεξιό περιθώριο, καθώς επίσης και σημεία στίξης μεταξύ των μαγικών ονομάτων. Σύμφωνα με τον Κοτάνσκι, τα ελληνικά και τα εβραϊκά αντίστοιχα των στίχων 1-15 μπορούν να ανασυντεθούν ως ακολούθως:

Ἀδωναῖε Ἐλωαῖε Σαβαωθ = אדני אלוהי צבאות "'Ο Κύριος, ο Θεός των Δυνάμεων" (παράβαλε Ωσ 12:6).

ειε εσαρ ειε = אהיה אשד אהיה "Εχγέχ-Ασέρ-Εχγέχ" (Εξ 3:14).

σουρα αρβαρτ Ιαω = סו־ה עברת יהוה "απομακρύνσου, θυμέ του Ιαώ" (παράβ. Ησ 9:18,13:13).

ελλιων ἁνωρα ἁγγιβωρ = עליון הנורא הגיבור "(ο) Ύψιστος, ο Μεγαλειώδης, ο Κραταιός (Θεός)" (παράβ. Δευ 10:17).

βαιλλαλααμωθ = בעל לעלא למות "Κύριος της Επιδημίας/του Θανάτου".

βαρουχ αθθα ουβαρουζ οὑδηχα ἀεί ωλαμ λεωλαμ = ברוך אתה וברוך הורבה עולם לעולם "Ευλογημένος είσαι Εσύ και ευλογημένη είναι η λαμπρότητά Σου, (για) πάντα (και για) πάντα".

Η ιουδαϊκή "στερεότυπη φράση" αυτού του κειμένου περιλαμβάνει τα ακόλουθα: Ἀδωναῖε Ἐλωαιε Σαβαωθ. Όπως σημειώνεται από τον εκδότη, αυτός ο συνδυασμός, μέρη του οποίου είναι γνωστά από άλλα φυλαχτά, πιθανόν αναπαριστάνει την εβραϊκή φράση אדני אלוהי צבאות, "ο Κύριος, ο Θεός των Δυνάμεων", όπως εμφανίζεται πχ. στο Ωσηέ 12:6».

* Esther Eshel, Hanan Eshel & Armin Lange,
"“Hear, O Israel” in Gold: An Ancient Amulet from Halbturn in Austria,"
[«"Άκου, Ισραήλ" σε Χρυσό: Ένα Αρχαίο Φυλαχτό από το Halbturn της Αυστρίας»]
Journal of Ancient Judaism, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2010.

Summary: This article presents a recently discovered gold amulet, dated to the 3rd century C. E. and inscribed with the Hebrew text of the “Shema‘” (Deut 6:4) in Greek characters. The amulet was found in 2000, in excavations of a cemetery in Halbturn, Austria. This discovery sheds new light on the history of the Jews in Roman Pannonia and illuminates how the Shema‘ was used and understood by Jews of late antiquity. In addition to a line-by-line commentary of the amulet, we also discuss the interpretive history of Deut 6:4 and the use of mezuzot and amulets in ancient Judaism.

Ancient Hebrew &the Tiberian Hebrew vowel pointing /Η Αρχαία Εβραϊκή &τα σημεία φωνηεντισμού της Τιβεριανής Εβραϊκής

Tiberian Hebrew vowel pointing, shown with the letter Mem /
Τα σημεία φωνηεντισμού της Τιβεριανής Εβραϊκής, συνδυασμένα με το γράμμα Μεμ
(Rogers, Writing Systems p. 130)

«The Bible is the only large text of ancient Hebrew. It contains material written over several centuries and from different dialect areas. The text as we know it today was fixed around the seventh century NEW [i.e., C.E./A.D.], long after Hebrew was no longer a spoken language. The editors were known as Masoretes, and the text is known as the Masoretic text. Since the editing was done in Tiberias, the dialect of Hebrew used is referred to as Tiberian Hebrew. In the various parts of the Jewish world, different ways of pronouncing Biblical Hebrew arose. None of these is exactly the same as what we now believe ancient Hebrew sounded like, nor the same as the Tiberian Masoretes in the seventh century NEW would have used, nor the same as that which emerged in modern Hebrew in Israel today.»

 «Η Βίβλος είναι το μόνο μεγάλο κείμενο αρχαίας Εβραϊκής. Περιέχει υλικό που γράφτηκε σε διάστημα αρκετών αιώνων και σε περιοχές με διαφορετικές διαλέκτους. Το κείμενο όπως το γνωρίζουμε σήμερα παγιώθηκε γύρω στον έβδομο αιώνα ΝΕΟ [ενν. Κ.Χ./μ.Χ.], πολύ καιρό αφότου έπαψε να είναι ομιλούμενη γλώσσα η Εβραϊκή. Οι εκδότες έγιναν γνωστοί ως Μασορίτες, και το κείμενο είναι γνωστό ως το Μασοριτικό κείμενο.  Εφόσον η έκδοση έγινε στην Τιβεριάδα, η διάλεκτος της Εβραϊκής που χρησιμοποιήθηκε αναφέρεται ως Τιβεριανή Εβραϊκή. Στα διάφορα μέρη του ιουδαϊκού κόσμου, εμφανίστηκαν διαφορετικοί τρόποι προφοράς της Βιβλικής Εβραϊκής. Κανένας από αυτούς δεν είναι ακριβώς ο ίδιος με αυτό που σήμερα πιστεύεται ότι ηχούσε η αρχαία Εβραϊκή, ούτε ο ίδιος  με αυτόν που μπορεί να είχαν χρησιμοποιήσει οι Τιβέριοι Μασορίτες του έβδομου αιώνα ΝΕΟ, ούτε ο ίδιος με αυτόν που έκανε την εμφάνισή του στη σύγχρονη Εβραϊκή του σημερινού Ισραήλ.»

* Henry Rogers,
Writing Systems: A Linguistic Approach
[Συστήματα Γραφής: Μια Γλωσσολογική Προσέγγιση]
Blackwell Textbooks in Linguistics, 2004, Wiley-Blackwell,
p./σ. 126.

Calvin & the development of the Trinity dogma /Ο Καλβίνος & η ανάπτυξη του Τριαδικού δόγματος

«The word consubstantial (ὁμοούσιος) I confess, is not to be found in the scripture; but while on the one hand it is so often affirmed that there is but one God, and on the other Christ is so frequently called the true and eternal God, one with the Father, what have the Nicene Fathers done, but simply expressed the natural sense of the scripture, in declaring the Father and the Son to be of one and the same substance?»

«Η λέξη ὁμοούσιος, το ομολογώ, δεν βρίσκεται στη γραφή· αλλά ενώ από τη μία πλευρά επιβεβαιώνεται τόσο συχνά ότι δεν υπάρχει παρά μόνο ένας Θεός, και από την άλλη ο Χριστός αποκαλείται τόσο συχνά ο αληθινός και αιώνιος Θεός, ένα με τον Πατέρα, τι έκαναν οι Νικαϊκοί Πατέρες παρά να εκφράσουν απλώς τη φυσική έννοια της γραφής, διακηρύσσοντας ότι ο Πατέρας και ο Γιος είναι από μία και την ίδια ουσία;»

* Jean Calvin / Ζαν Κοβέν (Ιωάννης Καλβίνος),
Institutes of the Christian Religion
[Αρχές της Χριστιανικής Θρησκείας],
Translated by/Μετάφραση υπό John Allen,
1816, Vol./Τομ. 1, 4:16 (p./σ. 172).

* Institutes of the Christian Religion, Vol./Τομ. 2.
* Institutes of the Christian Religion, Vol./Τομ. 3.

[English/Αγγλικά, PDF]

Hebrew Divine Titlestranscripted or transcribed in Greekfound at the LXX /Εβραϊκοί Θεϊκοί Τίτλοιπου μεταγράφηκαν ή μεταφέρθηκαν στα Ελληνικάστην μετάφραση των Εβδομήκοντα

αδων : אדון = Lord / Κύριος

Jer/Ιερ 41[34]:5:
NETS: "And as they wept for your fathers, those who reigned before you, they shall also weep for you and lament for you: "Alas, Adon," because I have spoken a word, said the Lord."
Ο'/LXX: "Καὶ ὡς ἔκλαυσαν τοὺς πατέρας σου τοὺς βασιλεύσαντας πρότερόν σου, κλαύσονται καὶ σὲ καὶ "Ὦ Aδων" κόψονταί σε· ὅτι λόγον ἐγὼ ἐλάλησα, εἶπεν Κύριος"


αδωναι : אדני = Lord (addressing God) / Κύριος (αναφορά προς τον Θεό)

1 Sm/Σαμ 1:11:
NETS: "[Hanna] vowed a vow to the Lord, saying: "Adonai, Lord, Eloai, Sabaoth...""
Ο'/LXX: "[Η Άννα] ηὔξατο εὐχὴν Κυρίῳ λέγουσα "Αδωναι Κύριε Ελωαι Σαβαωθ...""
see also/βλέπε επίσης Ez/Ιεζ 36:33, 37 ms. B


αδωναιε : אדני = Lord (addressing God) / Κύριος (αναφορά προς τον Θεό)

Jgs/ΚρτB 13:8; 16:28:
NETS: "Manoe prayed to the Lord and said, "By me, Lord Adonaie, about the man of God...""
Ο'/LXX: "Προσηύξατο Μανωε πρὸς Κύριον καὶ εἶπεν "Ἐν ἐμοί, Κύριε Αδωναιε, τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ...""
NETS: "Sampson wept to the Lord and said, "Adonaie, Lord, do now remember me, and strengthen me just this once more, O God...""
Ο'/LXX: "ἔκλαυσεν Σαμψων πρὸς Κύριον καὶ εἶπεν "Αδωναιε Κύριε, μνήσθητι δή μου νῦν καὶ ἐνίσχυσόν με ἔτι τὸ ἅπαξ τοῦτο, Θεέ...""


ελωαι : אלוהי = my God / Θεέ μου

1 Sm/Σαμ 1:11
NETS: "[Hanna] vowed a vow to the Lord, saying: "Adonai, Lord, Eloai, Sabaoth...""
Ο'/LXX: "[Η Άννα] ηὔξατο εὐχὴν Κυρίῳ λέγουσα "Αδωναι Κύριε Ελωαι Σαβαωθ...""


σαβαωθ : צבאות = Sabaoth (used as a tit. of God) / Σαβαώθ (όρος χρησιμοποιούμενος ως τίτλος του Θεού)

Jos/ΙηΝ 6:17; 1 Sm/Σαμ 1:3,11,20; 15:2:
NETS: "The city shall be devoted, it and all that is in it, to the Lord Sabaoth".
Ο'/LXX: "ἔσται ἡ πόλις ἀνάθεμα, αὐτὴ καὶ πάντα, ὅσα ἐστὶν ἐν αὐτῇ, Κυρίῳ Σαβαωθ".


Sources / Πηγές:

* A Greek-English Lexicon of the Septuagint
[Ελληνο-Αγγλικό Λεξικό της Εβδομήκοντα],
Revised Edition 2003, Deutsche Bibelgesellschaft.
[English/Αγγλικά, PDF]

* Panayotis N. Simotas / Παναγιώτης Ν. Σιμωτάς
Αἱ ἀμετάφραστοι λέξεις ἐν τῷ κειμένῳ τῶν O’
[The untraslated words in the LXX text],
Τhessaloniki/Θεσσαλονίκη, 1968.

* See also: / Βλέπε επίσης:
Η ανασκευή των θεϊκών προσωνυμιών & τίτλων στο κείμενο της Εβδομήκοντα:
Μια πορεία από τη μεταγραφή προς τη μετάφραση /
The revision of divine appelations & titles in the LXX text:
A course from transcription to translation

The Hebrew letter ה used as a mater lectionisin the middle and the end of a word /Το εβραϊκό γράμμα ה ως mater lectionis& η χρήση του στο μέσο και στο τέλος λέξης

«ה was used as mater lectionis for nearly every word-terminal /ā/ and, in certain word classes, for word-terminal /ē/ and /ε̄/, the reflex of ל''י roots. Archaically, it was used for word-terminal /ο̄/. [...] ה is never used as a word-internal mater lectionis. This fact renders nugatory the speculation of Bange (1971: 69, 114) that ה in the divine Name יהרה and in theophoric names of type יהו- developed from *yᾱwe through the introduction of ה as an "off-glide" after the long vowel. Proper nouns are not the best evidence for a phonetic change that is to be advanced as a rule. And another swallow is needed. In each case the explanation of the internal ה as etymological is still satisfactory. It is only by accident that this rule is occasionally violated.»

«Το ה χρησιμοποιούνταν ως mater lectionis [«μητέρα ανάγνωσης»] για να αναπαραστήσει σχεδόν κάθε τερματικό λέξης /ā/ και, σε ορισμένες κατηγορίες λέξεων, για το τερματικό λέξης /ē/ και /ε̄/, που αποτελούσε απόηχο των ριζών ל''י. Ως αρχαϊσμός, χρησιμοποιούνταν για το τερματικό λέξης /ο̄/. [...] Το ה δεν χρησιμοποιείται ποτέ ως ενδολεξική mater lectionis. Το γεγονός αυτό καθιστά αλυσιτελή την υπόθεση του Bange (1971: 69, 114) ότι το ה στο θεϊκό Όνομα יהרה και στα θεοφορικά ονόματα τύπου יהו- αναπτύχθηκε από το  *yᾱwe μέσω της εισαγωγής του ה ως καθοδικού ημιφώνου * μετά το μακρό φωνήεν. Τα κύρια ονόματα δεν αποτελούν την καλύτερη ένδειξη ώστε μια φωνητική αλλαγή να αναβαθμιστεί σε κανόνα. Απαιτείται και μία ακόμη υποχώρηση. Σε κάθε περίπτωση η εξήγηση του εσωτερικού ה με βάση την ετυμολογία παραμένει ικανοποιητική. Συμπτωματικά και μόνο μπορεί περιστασιακά να παραβιαστεί αυτός ο κανόνας».

* Francis I. Andersen & A. Dean Forbes,
Spelling in the Hebrew Bible: Dahood memorial lecture
[Ο Τρόπος Γραφής στην Εβραϊκή Βίβλο: Διάλεξη στη μνήμη του Dahood],
Volume/Τόμος 41 of/του Biblica et Οrientalia, Pontificio Istituto Biblico, 1986,
pp./σσ. 91, 92.

May the Public Schoolimpose Patriotic and/or Religious concepts?A 1943 U.S. Supreme Court case ruled on the matter /Πρέπει το Δημόσιο Σχολείο να επιβάλειΠατριωτικές ή/και Θρησκευτικές αντιλήψεις;Μια υπόθεση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ του 1943 αποφάνθηκε για το ζήτημα

Walter Gobitas, center, with his children, William and Lillian.
In 1940, the Supreme Court rejected the Gobitas family's argument
that the First Amendment protected the children's right
to refrain from partipating in a daily flag salute in their public school. /
Ο Ουόλτερ Γκομπάιτας στο κέντρο με τα παιδιά του Ουίλιαμ και Λίλιαν.
Το 1940, το Ανώτατο Δικαστήριο
απέρριψε το επιχείρημα της οικογένειας Γκομπάιτας
ότι η Πρώτη Τροπολογία προστάτευε το δικαίωμα του παιδιού
να απέχει από τη συμμετοχή στον ημερήσιο χαιρετισμό της σημαίας
στο δημόσιο σχολείο τους.

«The very purpose of a Bill of Rights was to withdraw certain subjects from the vicissitudes of political controversy, to place them beyond the reach of majorities and officials and to establish them as legal principles to be applied by the courts. One's right to life, liberty, and property, to free speech, a free press, freedom of worship and assembly, and other fundamental rights may not be submitted to vote; they depend on the outcome of no elections.»

«Ο κύριος σκοπός της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ήταν να διατηρήσει μερικά θέματα ανέπαφα από τους κλυδωνισμούς των πολιτικών συγκρούσεων, να τα θέσει υπεράνω της δικαιοδοσίας της πλειονότητας και των παραγόντων της εξουσίας και να τα καταστήσει νομικές αρχές, οι οποίες θα έπρεπε να εφαρμόζονται από τα δικαστήρια. Το δικαίωμα κάποιου στη ζωή, στην ελευθερία και στην ιδιοκτησία, στην ελευθερία του λόγου, στην ελευθερία του τύπου, στην ελευθερία της λατρείας και του συνέρχεσθαι, και σε άλλα θεμελιώδη δικαιώματα δεν θα πρέπει να υποβάλλεται σε ψήφο· δεν εξαρτάται από το αποτέλεσμα εκλογών».

* West Virginia State Board of Education v. Barnette [319 U.S. 624 (1943)]
[Σχολική Επιθεώρηση της Πολιτείας της Δυτικής Βιρτζίνια κατά Μπαρνέτ]

This court reversed the previous Minersville School District v. Gobitis [310 U.S. 586 (1940)].
Η απόφαση αυτής της δίκης αναίρεσε εκείνη της Minersville School District v. Gobitis.


See also / Βλέπε επίσης:
* The Supreme Court History: Minersville School District v. Gobitis
* USA Today, 06-Aug/Αυγ-2010, How Jehovah's Witnesses helped kill Prop 8

*     *     *     *     *     *     *

The Byzantine conceptof being the new Israel and the chosen people /Η αντίληψη του Βυζαντίουως νέου Ισραήλ και εκλεκτού λαού

Η Νέα Ιερουσαλήμ
(Bamberger Apokalypse Folio 55)

«The concepts of new Israel and chosen people corresponded to two beliefs that the Byzantines held about the place of their society in the world and in history. One was their sense of Orthodoxy, by which they meant not only right belief but also, increasingly from the seventh century, right practice in ritual and worship. The other was their theory of theocracy: the divine institution of the Christian empire, and the Christ-loving emperor’s co-kingship with Christ. Both Byzantine Orthodoxy and Byzantine theocracy were fundamentally incompatible with Judaism. At the base of the orthodoxy defined by the early Church councils were the doctrines of the Trinity, and the Virgin Birth, Crucifixion, and Resurrection of Christ as the incarnate God; Orthodoxy also came to embrace the cult of the Virgin Mary, the veneration of icons, and reverence for the monastic life. All these features of Christianity were strenuously rejected by the Jews, as by Islam. Byzantine theocracy was based on the principle that the Christian empire was the earthly manifestation and anticipation of the kingdom of Christ, which superseded all other terrestrial realms; in other words, it was the messianic kingdom announced by the Old Testament prophets and awaited by the Jews along with the true Anointed of God. It is thus not surprising that the three most forceful medieval expressions of the theocratic argument that the Christian empire is not the fourth, iron kingdom of Daniel’s prophecy, but the eternal “fifth monarchy,” all occur in the context of refutations of the Jews. The need to refute Jewish messianic expectations based on the Bible also helps to explain why Byzantine apocalyptic texts foresee such a negative role for the Jews in the Last Things, as the supporters of Antichrist (i.e., their “false Messiah”), and as the obdurate Christ-killers who refuse to recognize the Supreme Judge until it is too late.»

«Οι αντιλήψεις περί νέου Ισραήλ και εκλεκτού λαού βρήκαν το αντίστοιχό τους σε δύο πεποιθήσεις τις οποίες διακρατούσαν οι Βυζαντινοί σχετικά με τη θέση της κοινωνίας τους στον κόσμο και στην ιστορία. Η μία αφορούσε το αίσθημα Ορθοδοξίας, με την οποία δεν εννοούσαν μόνο το ορθό πιστεύω αλλά επίσης, όλο και περισσότερο από τον έβδομο αιώνα και έπειτα, την ορθή πρακτική στο τελετουργικό και τη λατρεία. Η άλλη ήταν η θεωρία περί θεοκρατίας: το θεϊκό καθίδρυμα της χριστιανικής αυτοκρατορίας και η συμβασιλεία του χριστολάτρη αυτοκράτορα μαζί με τον Χριστό. Αμφότερες η Βυζαντινή Ορθοδοξία και η Βυζαντινή θεοκρατία ήταν ριζικά ασύμβατες με τον Ιουδαϊσμό. Στη βάση της ορθοδοξίας όπως ορίστηκε από τις πρώιμες εκκλησιαστικές συνόδους ήταν τα δόγματα της Τριάδας και της Παρθενογέννησης, της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού ως ενσαρκωθέντος Θεού· η Ορθοδοξία επίσης κατέληξε στην υιοθέτηση της λατρείας της Παρθένου Μαρίας, της τιμητικής ευλάβειας προς τις εικόνες και της τιμητικής ευλάβειας προς τον μοναστικό βίο. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά του Χριστιανισμού απορρίπτονταν σθεναρά από τους Ιουδαίους, όπως επίσης και από το Ισλάμ. Η βυζαντινή θεοκρατία βασιζόταν στην αρχή ότι η χριστιανική αυτοκρατορία αποτελούσε την επίγεια έκφραση και προεικόνιση της βασιλείας του Χριστού, η οποία αντικατέστησε όλα τα άλλα γήινα βασίλεια· με άλλα λόγια, ήταν η μεσσιανική βασιλεία που ανήγγειλαν οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης και ανέμεναν οι Ιουδαίοι μαζί με τον αληθινό Χρισμένο του Θεού. Δεν προκαλεί συνεπώς έκπληξη ότι οι τρεις πιο δυναμικές μεσαιωνικές εκφράσεις του θεοκρατικού επιχειρήματος ότι η χριστιανική αυτοκρατορία δεν είναι η τέταρτη, σιδερένια βασιλεία της προφητείας του Δανιήλ, αλλά η αιώνια «πέμπτη μοναρχία», όλες εμφανίζονται εν μέσω έργων που αντέκρουαν τους Ιουδαίους. Η ανάγκη για να αντικρουστούν οι ιουδαϊκές μεσσιανικές προσδοκίες που βασίζονταν στη Βίβλο βοηθάει επίσης στην εξήγηση του λόγου για τον οποίο τα βυζαντινά αποκαλυπτικά κείμενα προβλέπουν έναν τόσο αρνητικό ρόλο για τους Ιουδαίους κατά τα Έσχατα, ως υποστηρικτών του Αντιχρίστου (δηλαδή, του «ψευδομεσσία» τους) και ως πεισματικών Χριστοκτόνων που αρνούνται να αναγνωρίσουν τον Υπέρτατο Κριτή πριν να είναι πολύ αργά».

* Nicholas De Lange, Robert Nelson & Paul Magdalino,
The Old Testament in Byzantium
[Η Παλαιά Διαθήκη στο Βυζάντιο],
Harvard University Press, 2009,
pp./σσ. 28, 29.

Was it possible to Pronounce the Tetragrammaton itselfduring Bible readingat Jesus' time?An LXX indication /Ήταν δυνατή η Προφορά του Τετραγράμματου καθαυτούκατά την ανάγνωση της Βίβλουτην εποχή του Ιησού;Μια ένδειξη από την Ο'

«The first stage [of the development of the divine names in Greek Bible manuscripts] is represented by 4Q LXXLev^b, dated  by  C. H. Roberts to the late 1st cent. B.C. or the opening years of the 1st cent. A.D. It has, in Lev 4:27, the unmistakable reading εντολων Ιαω; at Lev 3:12 the final omega  and enough of the preceding alpha are present in the fragments to preclude any other reading there. The four broken papyrus columns within which this occurs reconstruct well throughout with the same reading of the divine name (sometimes with the appropriate Greek article to introduce it). The hand of this scroll has from the first reminded all observers of the best represented hand in P. Fouad Inv. 266  in Cairo (to be discussed below). The latter is the earlier scroll, still in the 1st cent. B.C. The priority here assigned to the Qumran fragments is typological: the MS which allows for the pronunciation, or at least a pronounceable and normal writing, of the Yhwh name in the same hand employed for the rest of the text, derives from a period of LXX transmission prior to all texts which in written form warn against utterance of the Name.»


«Το πρώτο στάδιο [της εξέλιξης των θεϊκών ονομάτων στα ελληνικά Βιβλικά χειρόγραφα] αντιπροσωπεύεται από το χειρόγραφο 4Q LXXLev^b, το οποίο χρονολογείται από τον C. H. Roberts στα τέλη του 1ου αι. π.Χ. ή στα πρώτα χρόνια του 1ου αιώνα μ.Χ. Περιέχει, στο Λευιτικό 4:27, την αδιαμφισβήτητη ανάγνωση εντολων Ιαω· στο Λευιτικό 3:12 το τελικό ωμέγα και αρκετό από το άλφα που προηγείται υφίστανται στα σπαράγματα ώστε να αποκλείσουν οποιαδήποτε άλλη ανάγνωση εκεί. Οι τέσσερις αποσπασματικές στήλες του παπύρου όπου περιέχεται μπορούν όλες να ανασυντεθούν καλά με την ίδια ανάγνωση του θεϊκού ονόματος (ορισμένες φορές με το κατάλληλο ελληνικό άρθρο για να το εισάγει). Το χέρι γραφής αυτού του ρόλλου υπενθύμισε εξαρχής σε όλους τους παρατηρητές το καλύτερο αντιπροσωπευτικό χέρι γραφής στον Π[άπυρο] Φουάντ, Αρ. Καταλόγου 266, στο Κάιρο (ο οποίος θα εξεταστεί στη συνέχεια). Πρόκειται για αρχαιότερο ρόλλο, και πάλι εντός του 1ου αι. π.Χ. Η προτεραιότητα που αποδίδεται εδώ στα σπαράγματα του Κουμράν είναι τυπολογική: το χειρόγραφο που επιτρέπει την προφορά, ή τουλάχιστον μια κανονική γραφή που μπορεί να προφερθεί, του ονόματος Ιχβχ στο ίδιο χέρι γραφής που χρησιμοποιήθηκε και για το υπόλοιπο κείμενο, παράχθηκε σε μια περίοδο μεταβίβασης της Ο' που προηγείτο από όλα τα κείμενα τα οποία σε γραπτή μορφή προειδοποιούσαν κατά της προφοράς του Ονόματος».

* Patrick W. Skehan,
"The Divine Name at Qumran, in the Masada Scroll, and in the Septuagint"
[«Το Θεϊκό Όνομα στο Κουμράν, στο Ρόλλο της Μασάδας και στην Εβδομήκοντα»],
The Bulletin of the International Organization of Septuagint and Cognate Studies 13 (1980),
pp./σσ. 28, 29.

[English/Αγγλικά PDF]


MS image source/Πηγή εικόνας χειρογράφου:
ccat.sas.upenn.edu

Metatron:The One that contains the Tetragrammaton?Μέτατρον:Εκείνος που περιέχει το Τετραγράμματο;

«Joseph Dan has recently proposed that the name “Metatron” may be connected with the function of this angel as the bearer of God’s name. In Metatron’s lore this principal angel is often named as the “lesser YHWH,” that is, the lesser manifestation of the divine Name. Dan takes the “him” in Exodus 23:21, “because my name is within him,” as referring to Metatron,[ftn. b. Sanh. 38b: “Once a Min said to R. Idith: It is written, And unto Moses He said, Come up to the Lord. But surely it should have stated, Come up unto me! – It was Metatron [who said that], he replied, whose name is similar to that of his Master, for it is written, For my name is in him.” The phrase is also used in 3 Enoch 12:5 (Synopse §15) in the context of the explanation of Metatron’s title the “lesser YHWH”: “He [God] sets it [crown] upon my head and he called me, ‘The lesser YHWH’ in the presence of his whole household in the height, as it is written, ‘My name is in him.’” Alexander, “3 Enoch,” 265.] suggesting that “he has within himself God’s ineffable name, which gives him his power.”[ftn. Dan, The Ancient Jewish Mysticism, 109.] Dan further proposes that, in view of the phrase “my name is within him,” the name Metatron might be construed as related to the four letters of the divine Name.[ftn. In respect to this etymology, it is noteworthy that one Aramaic incantation bowl identifies Metatron with God. Alexander observes that “the possibility should even be considered that Metatron is used on this bowl as a divine name.” Alexander, “The Historical Setting of the Hebrew Book of Enoch,” 167. For a detailed discussion of this inscription see Cohen, Liturgy and Theurgy, 159; Lesses, Ritual Practices to Gain Power, 358–9.] He observes that “it appears that the reference here is to the letters tetra, i.e., the number four in Greek, a fourletter word in the middle of the name Metatron.”[ftn. Dan, The Ancient Jewish Mysticism, 109–110.] Dan, however, causiously points out that this etymology cannot be explored sufficiently for verification.»

«Ο Joseph Dan πρόσφατα υποστήριξε ότι το όνομα "Μέτατρον" είναι δυνατόν να συνδέεται με τη λειτουργία αυτού του αγγέλου ως του φορέα του ονόματος του Θεού. Στην περί Μέτατρον παράδοση αυτός ο πρώτιστος άγγελος συχνά ονομάζεται ο "κατώτερος ΙΧΒΧ", δηλαδή, η κατώτερη φανέρωση του θεϊκού Ονόματος. Ο Dan θεωρεί ότι ο όρος "αυτός" στο Έξοδος 23:21, "επειδή το όνομά μου είναι σε αυτόν", αναφέρεται στον Μέτατρον,[υποσημ., Βαβ.Ταλμ. Σανχ. 38β: "Κάποτε ένας Μιν [ΣτΜ. "αποστάτης"] είπε στον Ρ[αβί] Ιντίθ: Είναι γραμμένο: Και είπε στον Μωυσή: Ανέβα προς τον Κύριο. Αλλά σίγουρα θα έπρεπε να αναφέρεται: Ανέβα προς εμένα! – Ήταν ο Μέτατρον [που το είπε], απάντησε, το όνομα του οποίου είναι παρόμοιο με του Κυρίου του, διότι είναι γραμμένο: Διότι το όνομά μου είναι σε αυτόν". Η φράση χρησιμοποιείται επίσης στο 3 Ενώχ 12:5 (Σύνοψη §15) στη συνάφεια της εξήγησης του τίτλου του Μέτατρον ως του "κατώτερου ΙΧΒΧ": "Αυτός [ο Θεός] θέτει [το στέμμα] πάνω στο κεφάλι μου και με αποκάλεσε "Ο κατώτερος ΙΧΒΧ" ενώπιον όλου του σπιτικού του στα ύψη, όπως είναι γραμμένο: "Το όνομά μου είναι σε αυτόν"". P. Alexander, “3 (Hebrew Apocalypse of) Enoch,” The Old Testament Pseudepigrapha (2 vols.; ed. J. H. Charlesworth; New York: Doubleday, 1985 [1983]) 1:265] προτείνοντας ότι "αυτός έχει στον εαυτό του το άρρητο όνομα του Θεού, το οποίο του δίνει τη δύναμή του".[υποσημ., Joseph Dan, The Ancient Jewish Mysticism (Tel-Aviv: MOD Books, 1993), 109] Ο Dan υποστηρίζει περαιτέρω ότι, λαβαίνοντας υπόψη τη φράση "το όνομα μου είναι σε αυτόν", το όνομα Μέτατρον θα μπορούσε να εκληφθεί ότι σχετίζεται με τα τέσσερα γράμματα του θεϊκού Ονόματος.[υποσημ., Σχετικά με αυτή την ετυμολογία, είναι αξιοσημείωτο ότι μια αραμαϊκή κούπα για ξόρκια ταυτίζει τον Μέτατρον με τον Θεό. Ο Alexander παρατηρεί ότι "θα έπρεπε να εξεταστεί εξίσου η πιθανότητα να χρησιμοποιείται ο όρος Μέτατρον σε αυτή την κούπα ως θεϊκό όνομα". P. Alexander, “The Historical Setting of the Hebrew Book of Enoch,” JJS 28 (1977), 167. Για μια λεπτομερή εξέταση αυτής της επιγραφής βλέπε Martin S. Cohen, The Shi’ur Qomah: Liturgy and Theurgy in Pre-Kabbalistic Jewish Mysticism (Lanham: University Press of America, 1983), 159; Lesses, Rebecca, Ritual Practices to Gain Power: Angels, Incantations, and Revelation in Early Jewish Mysticism (Harrisburg: Trinity Press International, 1998), 358–9.] Παρατηρεί ότι "φαίνεται πως εδώ γίνεται αναφορά στα γράμματα τετρα, δηλαδή τον αριθμό τέσσερα στα Ελληνικά, μια τετραγράμματη λέξη στο μέσο του ονόματος Μέτατρον".[υποσημ., Dan, The Ancient Jewish Mysticism, 109–110.] Ο Dan, όμως, επισημαίνει με επιφυλακτικότητα ότι αυτή η ετυμολογία δεν μπορεί να διερευνηθεί επαρκώς ώστε να επιβεβαιωθεί».

* Andrei A. Orlov,
The Enoch-Metatron Tradition (Texts & Studies in Ancient Judaism)
[Η περί Ενώχ-Μέτατρον Παράδοση (Κείμενα & Μελέτες στον Αρχαίο Ιουδαϊσμό],
Mohr Siebeck, 2005,
pp./σσ. 95, 96.