Gustaf Dalman: God as father of Israel /Ο Θεός ως πατέρας του Ισραήλ

That God is the father of Israel is attested for the first time, Ex. 4:22, in the words: "Israel is my son, my firstborn." But while Israel here receives merely the first rank among the peoples, who all are sons of God, other passages refer to the Israelites as sons of God, in the idea that this can be predicated of them alone: Deut. 32:5, Isa. 1:4; 30:9, Hos. 2:1, Deut. 14:1, Jer. 3:14; 31:20, Isa. 43:6; 45:11, Mal. 2:10. Correspondingly, God is called "father" of the Israelites: Deut. 32:6, Jer. 3:4, 19; 31:8, Isa. 63:16; 64:7, Mal. 1:6, 1 Chron. 29:10. The significance of this relation lay chiefly in the solicitude which the Israelites might expect on the part of God, and in the obedience which they were bound to yield to Him. The assumption is that the Israelites are the servants of God, and members of His family; God on His part recognises the rights and obligations of the head of a household in relation to the members of the house. In Jeremiah (cf. 3:4 with 2:27), the Second Isaiah (43:6; 64:7), and in Malachi (2:10), it is also affirmed that the "father" is the originator of the existence of the son, and hence God as the creator of Israel is his father.

The son of Sirach has obviously maintained the exceptional position of his people, whom God has likened to a first born son, 36:17. At the same time he makes an application of the idea of the fatherhood to the position of the individual Israelite. The individual is a being who has been called into existence by God, 23:1, 4. In this passage κύριε πάτερ καὶ δέσποτα (v. 4 θεὲ) ζωῆς μου is to be retraced to חיי יהוה אבי  ואל, which I cannot, like Cremer, detect any influence of heathen views. The same applies to Sir. 51:10. In κύριον πατέρα κυρίου μου we have only to replace κυρίου by κύριον. The original may have had: יהוה אבי ואדני, "Jehovah my Father and my Lord." The Book of Wisdom insists strongly on the idea that the righteous man has God for his father, not only by calling God, 2:16, "the father of the pious," but also by its predilection for παῖς κυρίου (see, e.g., 2:13) and υἱὸς θεοῦ (2:18) as designations of the righteous man. God is addressed as πάτερ, 14:3. This application to the individual does not prevent the author from also calling the nation Israel the "son of God" (θεοῦ υἱὸς, 18:13). According to 3 Macc. 5:7, God is for Israel a "father."

Το ότι ο Θεός είναι ο πατέρας του Ισραήλ επιβεβαιώνεται για πρώτη φορά στο Εξ. 4:22 με τα λόγια: «Ο Ισραήλ είναι ο γιος μου, ο πρωτότοκός μου». Αλλά ενώ δίνεται εδώ στον Ισραήλ η πρώτη θέση μεταξύ των λαών, που είναι όλοι γιοι του Θεού, άλλα αποσπάσματα αναφέρονται στους Ισραηλίτες ως γιους του Θεού, με την ιδέα ότι μπορούν να προσδιορίζονται έτσι αυτοί και μόνο: Δευτ. 32:5· Ησ. 1:4· 30:9· Ωσ. 2:1· Δευτ. 14:1· Ιερ. 3:14· 31:20· Ησα. 43:6· 45:11· Μαλ. 2:10. Αντίστοιχα, ο Θεός αποκαλείται «πατέρας» των Ισραηλιτών: Δευτ. 32:6· Ιερ. 3:4, 19· 31:8· Ησ. 63:16· 64:7· Μαλ. 1:6· 1 Χρον. 29:10. Η σπουδαιότητα αυτής της σχέσης έγκειτο κυρίως στην φροντίδα που θα ανέμεναν οι Ισραηλίτες εκ μέρους του Θεού και στην υπακοή για την οποία είχαν δεσμευτεί ότι θα Του αποδίδουν. Υποτίθεται ότι οι Ισραηλίτες είναι οι υπηρέτες του Θεού και μέλη της οικογένειάς Του· ο Θεός από μέρους Του αναγνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της κεφαλής ενός σπιτικού σε σχέση με τα μέλη του σπιτιού. Στον Ιερεμία (παραβ. 3:4 με 2:27), τον Δευτεροησαΐα (43:6· 64:7) και τον Μαλαχία (2:10), επιβεβαιώνεται επίσης ότι από τον «πατέρα» προέρχεται η ύπαρξη του γιου, και συνεπώς ο Θεός ως ο δημιουργός του Ισραήλ είναι ο πατέρας του.

Ο γιος του Σειράχ είναι φανερό πως διατήρησε την ξεχωριστή θέση του λαού του, τον οποίο ο Θεός παρομοίασε με πρωτότοκο γιο, στο 36:17 [11, ΜΠΚ]. Ταυτόχρονα εφάρμοσε την ιδέα της πατρότητας στη θέση που κατέχει ο Ισραηλίτης ως άτομο. Το άτομο είναι ον που το έφερε σε ύπαρξη ο Θεός, στα 23:1, 4. Σε αυτό το κείμενο η φράση «κύριε πάτερ καὶ δέσποτα (εδ. 4 «θεὲ») ζωῆς μου» ανάγεται στη φράση חיי יהוה אבי  ואל, στην οποία δεν μπορώ, όπως και ο Κρέμερ, να εντοπίσω κάποια επίδραση από ειδωλολατρικές αντιλήψεις. Το ίδιο ισχύει για το Σειρ. 51:10. Στη φράση «κύριον πατέρα κυρίου μου» αρκεί να αντικαταστήσουμε το «κυρίου» με το «κύριον». Το πρωτότυπο μπορεί να ήταν το εξής: יהוה אבי ואדני, «Ιεχωβά ο Πατέρας μου και ο Κύριός μου». Η Σοφία Σολομώντος εμμένει ισχυρά στην ιδέα ότι ο δίκαιος άνθρωπος έχει τον Θεό για πατέρα του, όχι μόνο αποκαλώντας τον Θεό, στο 2:16, "πατέρα των δικαίων" αλλά επίσης προτιμώντας τις φράσεις «παῖς κυρίου» (βλέπε, πχ, το 2:13) και «υἱὸς θεοῦ» (2:18) ως προσδιορισμούς του δίκαιου ανθρώπου. Ο Θεός αποκαλείται «πάτερ», στο 14:3. Αυτή η εφαρμογή στο άτομο δεν αποτρέπει τον συγγραφέα από το να αποκαλέσει το έθνος Ισραήλ «γιο του Θεού» («θεοῦ υἱὸς», στο 18:13). Σύμφωνα με το 3 Μακκ. 5:7, ο Θεός είναι για τον Ισραήλ "πατέρας".

* Gustaf Dalman,
The words of Jesus considered in the light of post-Biblical Jewish writings and the Aramaic language  *
[Τα λόγια του Ιησού εξεταζόμενα στο φως των μεταβιβλικών Ιουδαϊκών συγγραμμάτων και της Αραμαϊκής γλώσσας],
T. & T. Clark, 1902,
pp./σσ. 184, 185.
[English/Αγγλικά, PDF]