Εκκλησιαστικός αντιδυτικισμός & συντηρητισμός στα τέλη του 18ου αι. / The anti-westernism & conservatism of the Church of Greece at the end of 18th c.

If the nascent intelligentsia of the independence period looked upon the classical past with a reverence that matched their contempt for Byzantium, it had no time at all for the heritage of 400 years of Ottoman rule. Korais, indeed, declared in his autobiography that in his vocabulary 'Turk'' and 'wild beast' were synonymous. Yet the period of the Tourkokratia, or Turkish rule, had a profound influence in shaping the evolution of Greek society. Ottoman rule had the effect of isolating the Greek world from the great historical movements such as the Renaissance, the Reformation, the seventeenth-century scientific revolution, the Enlightenment and the French and Industrial Revolutions that so influenced the historical evolution of western Europe. For much of the period the boundaries of the Ottoman Empire in Europe broadly coincided with those between Orthodoxy and Catholicism. The conservatism of the hierarchy of the Orthodox Church reinforced this isolation. As late as the 1790s, for instance, Greek clerics continued to denounce the ideas of Copernicus and to argue that the sun revolved around the earth. This conservatism was reinforced by an anti-westernism that had its roots in a profound bitterness at the way in which Catholic Europe had sought to impose papal supremacy as the price of military help as the Byzantine Empire confronted the threat of the Ottoman Turks.


Αν η εκκολαπτόμενη ιντελιγκέντσια της περιόδου της ανεξαρτησίας απέβλεπε στο κλασικό παρελθόν με ευλάβεια που άρμοζε στην περιφρόνησή της για το Βυζάντιο, δεν είχε καθόλου χρόνο για την κληρονομιά των 400 ετών της οθωμανικής κυριαρχίας. Ο Κοραής, πράγματι, δήλωσε στην αυτοβιογραφία του ότι στο λεξιλόγιό του οι όροι "Τούρκος" και "άγριο θηρίο" ήταν συνώνυμοι. Μολαταύτα η περίοδος της Τουρκοκρατίας είχε ξεχωριστή επίδραση στη διαμόρφωση της εξέλιξης της ελληνικής κοινωνίας. Η οθωμανική κυριαρχία είχε ως συνέπεια την απομόνωση του ελληνικού κόσμου από τα μεγάλα ιστορικά κινήματα όπως ήταν η Αναγέννηση, η Μεταρρύθμιση, η επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα, ο Διαφωτισμός και η Γαλλική και η Βιομηχανική Επανάσταση που τόσο επέδρασαν στην ιστορική εξέλιξη της δυτικής Ευρώπης. Για μεγάλη χρονική περίοδο τα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη γενικά συνέπιπταν με τα σύνορα Ορθοδοξίας και Καθολικισμού. Ο συντηρητισμός της ιεραρχίας της Ορθόδοξης εκκλησίας ενίσχυσε αυτή την απομόνωση. Ακόμη και μέχρι τη δεκαετία του 1790, για παράδειγμα, Έλληνες κληρικοί συνέχισαν να αποκηρύττουν τις ιδέες του Κοπέρνικου και να υποστηρίζουν ότι ο ήλιος περιστρεφόταν γύρω από τη γη. Αυτός ο συντηρητισμός ενισχυόταν από έναν αντιδυτικισμό που είχε τις ρίζες του στη βαθιά πικρία που προκάλεσε ο τρόπος με τον οποίο η Καθολική Ευρώπη είχε προσπαθήσει να επιβάλει την παπική υπεροχή ως το αντίτιμο για τη στρατιωτική βοήθεια όταν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε αντιμέτωπη με την απειλή των Οθωμανών Τούρκων.

* Richard Clogg,
A Concise History of Greece
(Cambridge Concise Histories),
Cambridge University Press, 1992 / 2002,
p./σ. 3.