Οι χριστολογικές θεωρίες περί κένωσης / The christological theories about Kenosis

Οι κενωτικές θεωρίες

Η Κενωτική Θεωρία έχει πάρει διάφορες μορφές, ανάλογα με το πώς γίνεται αντιληπτή η έκταση και ο βαθμός της κένωσης. Έχουν υπάρξει τέσσερις γενικές κενωτικές θεωρίες που όλες έχουν τον ίδιο σκοπό. Σύμφωνα με τον A.B.Bruce “η δεσπόζουσα ιδέα της Κενωτικής Χριστολογίας είναι ότι κατά την Ενσάρκωση, και για να μπορέσει να δώσει στην Ενσάρκωση την πραγματική ιστορική μορφή της, ο αιώνιος προϋπάρχων Λόγος μείωσε τον Εαυτό Του στο βαθμό και το μέτρο της ανθρώπινης φύσης”. Οι τέσσερις τύποι του κενωτικού συλλογισμού είναι:

Ο απόλυτος δυϊστικός τύπος

Ο απόλυτος μεταμορφωτικός

Ο απόλυτος ημιμεταμορφωτικός

Ο πραγματικός αλλά σχετικός.

Η πρώτη άποψη πρωτοδιατυπώθηκε από τον διαπρεπή θεολόγο του Erlangen, Thomasius και υποστηρίχθηκε από θεολόγους του κύρους των Franz Delitzsch και A.M. Fairbairn. O Thomasius δίδαξε ότι κατά την Ενσάρκωση ο θείος Υιός “εγκατέλειψε τις σχετικές θεϊκές Του ιδιότητες, δηλαδή αυτές που χαρακτηρίζουν τη σχέση του Θεού με τον κόσμο: παντοδυναμία, πανσοφία, και πανταχού παρουσία”, και “διατήρησε μόνο τις έμφυτες ιδιότητες που ανήκουν στον Θεό ανεξάρτητα από τη σχέση Του με τον κόσμο: αγιότητα, δύναμη, αλήθεια, και αγάπη”. Με αυτόν τον τρόπο πίστευε ότι μπορούμε να κατανοήσουμε την ανθρώπινη ζωή του Χριστού, χωρίς να χρειαστεί να προχωρήσουμε σε ερμηνείες περί “εγκατάλειψης της θεϊκής ουσίας ή ζωής”. Στην Ενσάρκωση, ο Χριστός, ο Λόγος, αντάλλαξε τη θεική του συνείδηση με συνείδηση ανθρώπινη, ή καλύτερα θεανθρώπινη κι έτσι έγινε δυνατό να διαμορφώσει τον πυρήνα μιας ενιαίας προσωπικής ζωής. Με αλλά λόγια, “Αυτός εκούσια περιόρισε τη ζωή Του στη μορφή και τις διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης υποτάσσοντας τον εαυτό του στους νόμους της ανθρώπινης σωματικής και διανοητικής ανάπτυξης και διατηρώντας τις απόλυτες δυνάμεις Του μόνο στον βαθμό που αυτές ήταν αναγκαίες για το απολυτρωτικό Του έργο. Στο τέλος της επίγειας διακονίας Του, απέκτησε και πάλι τη δόξα και το μεγαλείο που είχε αφήσει”. Η παραπάνω άποψη μπορεί να θεωρηθεί ως η κλασσική μορφή της κενωτικής θεωρίας.

Η δεύτερη άποψη, που υποστηρίχθηκε από τους Gess, Godet και Newton Clarke, είναι η πιο συνεπής και η δημοφιλέστερη από τις κενωτικές θεωρίες. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, ο Λόγος κένωσε τον Εαυτό Του από όλες τις θεϊκές ιδιότητες κατά τέτοιο τρόπο, ώστε κυριολεκτικά έπαυσε τις υπερκόσμιες λειτουργίες Του και την αιώνια συνείδηση Του κατά την διάρκεια της επίγειας ζωής Του. Με αλλά λόγια, Αυτός τόσο απογύμνωσε τον Εαυτό Του, ώστε η συνείδηση Του έγινε η συνείδηση μιας ανθρώπινης ψυχής. Ο Λόγος μεταμορφώθηκε σε ανθρώπινη ψυχή. Για να αποφύγουν το στίγμα της αίρεσης του Απολλινάριου οι υποστηρικτές της θεωρίας ισχυρίστηκαν ότι “η Εκκλησία πολύ σωστά επιβεβαίωσε ότι ο Χριστός είχε μια αληθινή ανθρώπινη ψυχή. Δεν βλέπει ωστόσο ποια είναι η αλήθεια, ότι, δηλαδή, ο Λόγος ο ίδιος ήταν αυτή η ψυχή. Δεν ανέλαβε ανθρώπινη ψυχή, αλλά έγινε ανθρώπινη ψυχή.” Με την παραπάνω συλλογιστική διαφυλάσσεται η αληθινή ανθρωπότητα του Χριστού, μάλιστα μέχρι του σημείου να του αποδίδεται η δυνατότητα να αμαρτήσει.

Η τρίτη άποψη, που διατυπώθηκε από τον Ebrard, ισχυρίζεται ότι ο Αιώνιος Υιός, στην διαδικασία της ενανθρώπησης, δεν υπέστη απώλεια της θεότητάς Του αλλά την συγκάλυψε κατά τέτοιο τρόπο ώστε “οι θεϊκές ιδιότητες, ενώ διατηρήθηκαν, κατέχονταν από τον Θεάνθρωπο μόνο με τον τρόπο που αρμόζει στην πεπερασμένη ανθρώπινη ύπαρξη. Ο Λόγος, καθώς ανέλαβε σάρκα, αντάλλαξε την θεϊκή του μορφή, δηλαδή τον αιώνιο τρόπο ύπαρξης του, με την ανθρώπινη μορφή, δηλαδή τον εν χρόνω τρόπο ύπαρξης.”

Η τέταρτη άποψη, η οποία προωθήθηκε από τον Martensen, βεβαιώνει ότι ο ενσαρκωμένος Λόγος κατείχε ακόμη τη θεότητά Του με την πραγματική και αληθινή σημασία της έννοιας, αλλά περιόριζε την εμπειρία Του στο επίπεδο της ανθρώπινης συνείδησης. Η αληθινή θεότητα του Χριστού ποτέ δεν υπάρχει έξω από την αληθινή ανθρωπότητά Του. “Δεν βλέπουμε στο πρόσωπο του Χριστού την ασυγκάλυπτη εικόνα του Θεού, αλλά την πληρότητα του Θεού μέσα στα όρια της ανθρώπινης φύσης· δεν βλέπουμε τα χαρακτηριστικά της θείας υπόστασης στην απεραντοσύνη τους, αλλά εκείνες τις θεϊκές ιδιότητες που μεταβάλλονται σε χαρακτηριστικά της ανθρώπινης οντότητας.”

* Αιδ. Ιωάννης Υφαντίδης,
«Η κενωτική θεωρία της ενσάρκωσης»,
Αστήρ της Ανατολής,
έκδ. Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας,
Απρίλιος 2000.
[Ελληνικά/Greek, HTML]

Βλέπε επίσης / See also:

* Πρεσβ. Βασίλειος Α. Γεωργόπουλος,
«Χριστολογικές κακοδοξίες Ελλήνων Προτεσταντών»,
Εφημέριος, εκδ. Εκκλησίας της Ελλάδος,
Απρίλιος 2003, σσ. 6-8.
[Ελληνικά/Greek, PDF]

 *