Κυριολεκτισμός & Αγία Γραφή: Η περίπτωση της απόδοσης στην ΚΔ του όρου לֵב («καρδιά») /Literalism & the Bible: The case of the NT rendering of the term לֵב ("heart")

Συχνά ακούμε να λέγεται ότι δεν πρέπει να αλλοιώνουμε τον Λόγο του Θεού, δεν πρέπει να αλλάζουμε τη Βίβλο, να μην προσθέτουμε ούτε να αφαιρούμε οτιδήποτε. Ο ίδιος ο Ιησούς είπε πως «ἕως ἂν παρέλθῃ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, ἰῶτα ἓν ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου» (Ματθ 5:8).

Τι σημαίνουν όλα αυτά;

Ας δούμε πρώτα τι δεν σημαίνουν με ένα παράδειγμα από το βιβλίο του Δευτερονομίου. Είναι ενδιαφέρον να προσέξουμε τη φρασεολογία του Δευτερονομίου 6:5 όπως είναι στο εβραϊκό κείμενο:

Και θα αγαπάς τον Κύριο τον Θεό σου

Με όλη την καρδιά σου (λεβ)
Και με όλη τη ψυχή σου (νέφες)
Και με όλη τη δύναμή σου (μεόδ)

Οι Εβδομήκοντα χρησιμοποιούν αυτές τις ελληνικές λέξεις (καρδιά, ψυχή, δύναμη) για να αποδώσουν «κατά λέξη» τις εβραϊκές που βρίσκονται σε πλάγια γράμματα στις παρενθέσεις. Ας θυμηθούμε ότι το ίδιο το Δευτερονόμιο είναι το βιβλίο που τονίζει περισσότερο από κάθε άλλο ότι δεν πρέπει να αφαιρεθεί ή να προστεθεί κάτι στον Λόγο του Θεού:

«Δὲν θέλετε προσθέσει εἰς τὸν λόγον τὸν ὁποῖον ἐγὼ σᾶς προστάζω, οὐδὲ θέλετε ἀφαιρέσει ἀπ αὐτοῦ» (Δευτ 4:2)

«δὲν θέλεις προσθέσει εἰς αὐτὸ οὐδὲ θέλεις ἀφαιρέσει ἀπ αὐτοῦ» (Δευτ 12:32)

Επομένως, οι Εβδομήκοντα στο 6:5 πήγαν πολύ καλά! Απέδωσαν τον εβραϊκό λόγο χωρίς να αφαιρέσουν ή να προσθέσουν κάτι στην εντολή του Θεού. Τι γίνεται όμως στην Καινή Διαθήκη;

Στο Κατά Ματθαίον 22:37 βλέπουμε ότι η δύναμη αντικαθίσταται με τη διάνοια: «ὁ δὲ ἔφη αὐτῷ· ἀγαπήσεις κύριον τὸν θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου».

Στο Κατά Μάρκον 12:30 βλέπουμε όλα τα στοιχεία του Δευτερονομίου παρόντα αλλά προστίθεται η διάνοια μετά την ψυχή: «καὶ ἀγαπήσεις κύριον τὸν θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου».

Τέλος, στο Κατά Λουκάν 10:27 βλέπουμε ξανά όλα τα στοιχεία από το Δευτερονόμιο 6:5 με την προσθήκη της διάνοιας στο τέλος: «ἀγαπήσεις κύριον τὸν θεόν σου ἐξ ὅλης [τῆς] καρδίας σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ἰσχύϊ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου, καὶ τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν».

Βασικά, το καινούργιο στοιχείο που προστίθεται στην εντολή του Δευτερονομίου είναι το στοιχείο της διάνοιας. Γιατί ο Ιησούς να παραβεί την εντολή του ίδιου του Λόγου του Θεού που προστάζει να μην προστεθεί ή να αφαιρεθεί κάτι από τις εντολές Του;

Ο λόγος είναι απλός. Παρόλο που οι Εβδομήκοντα απέδωσαν την εβραϊκή λέξη «λεβ» κυριολεκτικά, μεταφράζοντας την με την ελληνική λέξη «καρδιά», δεν κατάφεραν μέσω του κυριολεκτισμού τους να αποδώσουν το νόημα που κρύβει η λέξη «λεβ». Παρόλο που λεβ σημαίνει καρδιά, οι δύο λέξεις δεν είναι ισοδύναμες. Το λεβ καλύπτει πολύ περισσότερες έννοιες απ’ όσες καλύπτει η λέξη καρδιά. Οι Εβδομήκοντα με τον κυριολεκτισμό τους και την αυστηρότητα στην ερμηνεία τους άφησαν έξω την πραγματική έννοια της λέξης και παρόλο που ο Ιησούς φαίνεται να παραβαίνει το νόμο αλλοιώνοντας το κείμενο, στην πραγματικότητα το διορθώνει φέρνοντας στην επιφάνεια το αληθινό του νόημα. Η λέξη λεβ στην Παλαιά Διαθήκη σε περισσότερες από τις μισές φορές αντιπροσωπεύει κυρίως το κέντρο της σκέψης και όχι το κέντρο των συναισθημάτων ή της θέλησης. Δηλαδή λεβ σημαίνει περισσότερες φορές «διάνοια» απ’ όσες σημαίνει «καρδιά». Ο κυριολεκτισμός διαστρέβλωνε το νόημα της λέξης γι αυτό χρειαζόταν να προστεθεί κάτι στην εντολή του Δευτερονομίου 6:5, η λέξη «διάνοια» για να αναδυθεί η κυριολεκτική (δηλ. η ακριβής) έννοια του κειμένου. Αυτό δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Παρόμοια πρακτική συμβαίνει πολλές φορές στην Καινή Διαθήκη (ίσως σε άλλο άρθρο να δούμε περισσότερες περιπτώσεις).

Για να ασχοληθεί ο Ιησούς με μια λεξούλα πρέπει να είναι σημαντική. Εμείς σκεφτόμαστε συνήθως το νου ως την διάνοια και τη λογική του ανθρώπου ενώ την καρδιά ή την ψυχή ως το κέντρο των συναισθημάτων. Συχνά πολλοί θεωρούν τα δύο ως αντιθετικά στοιχεία στον άνθρωπο και πιστεύουν ότι ο Θεός λατρεύεται με την καρδιά και όχι με τη διάνοια. Ο Ιησούς φανερώνει ότι ο Θεός πρέπει να αγαπιέται και με τη διάνοιά μας – κατ’ ακρίβειαν αν αφήνουμε τη διάνοια αμέτοχη στη χριστιανική μας πορεία «αφαιρούμε» από τον Λόγο του Θεού.

Το κυριολεκτικό νόημα του κειμένου, λοιπόν, δεν είναι απαραίτητα το «κατά γράμμα», ούτε ο Ιησούς θεώρησε παράβαση την προσθήκη μιας λέξης στην εντολή του Θεού εφόσον αυτή μας έφερνε πιο κοντά στις προθέσεις Του. Γνώριζε πολύ καλά ο Ιησούς και οι συγγραφείς της Καινής Διαθήκης που διατύπωσαν τα λόγια Του ότι ο κυριολεκτισμός μπορεί να διαστρεβλώνει νοήματα.

(Ευχαριστίες στον D. Block και την Β. Παπαθανασίου για την υπενθύμιση αυτών των χωρίων)

* Πηγή: / Source: 4torah,
«Κυριολεκτισμός: Δεν θα προσθέσεις ούτε θ’ αφαιρέσεις . . .»,
αναρτήθηκε 10 Ιανουαρίου 2013.