Η ταμπέλα του Γνωστικισμού στο Ευαγγέλιο του Θωμά / The "Gnostic" label attached to the Gospel of Thomas

«During the intervening 50 years since it was first published, we have worked very hard to understand this text. We struggled with the Gnostic label for a long time until we realized that the Gnostics weren’t a single group and that the Gospel of Thomas represents none of the various types that did exist (Sethian, Valentinian or any other Gnostic Christian community) because it lacks references to distinctive Gnostic mythologies, including the hallmark feature that the God of worship is not the creator god YHWH, but a god beyond our universe.

We can even locate this mystical form of Christianity historically. It is a form that developed in eastern Syria in the late first and early second centuries, a form of Christianity that was an heir to early Jewish mystical traditions and a precursor to later Eastern Orthodoxy. I think that Thomas’s “place” in early Christianity was misidentified originally not because it represents a type of Christianity unfamiliar to the canonical tradition or deviant from it. The Gospel of Thomas was wrongly identified at first because Western theological interests controlled its interpretation within a Western Christian framework that could not explain its unfamiliar, mystical structure. Yet we now know—in part from manuscript discoveries like the Nag Hammadi collection—that there was a multiplicity of groups, beliefs and traditions in the diverse early Christian communities. Scholars who misunderstood the Gospel of Thomas mislabeled it as Gnostic in order to lump it together with other traditions they thought to be strange, heretical and late».

[«Στο διάστημα των 50 ετών που μεσολάβησε από την πρώτη δημοσίευση [του Ευαγγελίου του Θωμά], έχουμε εργαστεί πολύ σκληρά για να κατανοήσουμε το κείμενο. Παλέψαμε με την ετικέτα του "γνωστικού" μέχρι που έγινε κατανοητό ότι οι Γνωστικοί δεν ήταν μία μοναδική ομάδα και ότι το Ευαγγέλιο του Θωμά δεν αντιπροσωπεύει κανέναν από τους διάφορους τύπους που υπήρχαν (Σηθιανικό, Βαλεντιανικό ή άλλο τύπο γνωστικοχριστιστιανικής κοινότητας) επειδή δεν περέχει αναφορές σε χαρακτηριστικές γνωστικές μυθολογίες, όπως το χαρακτηριστικό γνώρισμα ότι ο Θεός που λατρεύεται δεν είναι ο δημιουργός θεός ΙΧΒΧ, αλλά κάποιος θεός πέρα από το σύμπαν μας.

Μπορούμε ακόμη να προσδιορίσουμε αυτή τη μορφή μυστικιστικού χριστιανισμού ιστορικά. Είναι μια μορφή που αναπτύχθηκε στην ανατολική Συρία στα τέλη του πρώτου και στις αρχές του δεύτερου αιώνα, μια μορφή χριστιανισμού η οποία κληρονόμησε τις Ιουδαϊκές μυστικιστικές παραδόσεις και έγινε πρόδρομος της μεταγενέστερης Ανατολικής Ορθοδοξίας. Νομίζω ότι η "θέση" του Θωμά στον πρώιμο χριστιανισμό προσδιορίστηκε εσφαλμένα αρχικά όχι επειδή αντιπροσώπευε έναν τύπο χριστιανισμού που ήταν πρωτόγνωρος ως προς την αναγνωρισμένη παράδοση ή που αποτελούσε απόκλιση από αυτή. Το Ευαγγέλιο του Θωμά προσδιορίστηκε εσφαλμένα εξ αρχής επειδή τα Δυτικά θεολογικά ενδιαφέροντα καθόρισαν την ερμηνεία του μέσα στα πλαίσια του Δυτικού χριστιανισμού, ο οποίος δεν μπορούσε να εξηγήσει την πρωτόγνωρη, μυστικιστική δομή του. Εντούτοις, τώρα πια γνωρίζουμε —εν μέρει από τις χειρογραφικές ανακαλύψεις όπως της συλλογής του Ναγκ Χαμμαντί— ότι υπήρχε μια πληθώρα ομάδων, δοξασιών και παραδόσεων στις ποικίλες χριστιανικές κοινότητες. Μελετητές που παρανόησαν το Ευαγγέλιο του Θωμά το χαρακτήρισαν "Γνωστικό" ώστε να το στοιβάξουν μαζί με άλλες παραδόσεις τις οποίες θεωρούσαν παράξενες, αιρετικές και μεταγενέστερες».]

* April D. DeConick,

«Biblical Views: What’s Up with the Gospel of Thomas?»,
 [Βιβλικές Απόψεις: Τι Συμβαίνει με το Ευαγγέλιο του Θωμά;],

Biblical Archaeology Review 36:01, Jan/Feb (Ιαν/Φεβ) 2010.