Π. Τρεμπέλας: Η ταυτότητα του Ψευδοδιονύσιου Αρεοπαγίτη /P. Trempelas: The identity of Pseudo-Dionysius the Areopagite

Βεβαίως o Ψευδοδιονύσιος οσονδήποτε και εάν ήθελε θεωρηθή «ως πρωτότυπος και ουχί πλαγιάτωρ ή συμπιλητής ως μεταχειριζόμενος τα νεοπλατωνικά στοιχεία και χριστιανικά στοιχεία κατά τρόπον προσωπικόν» (Β. Στεφανίδου, Εκκλ. Ιστορία σελ. 304), δεν είναι δυνατόν να καταριθμηθή εις τους αγίους Πατέρας, οίτινες πάντες υπήρξαν ονομαστοί και πεφημισμένοι μεταξύ του χριστιανικού πληρώματος, ως πεπαρρησιασμένως «εν τη πίστει και τη καθολική κοινωνία αγίως, σοφώς, σταθερώς βιούντες, διδάσκοντες και εγκαρτερούντες και είτε να αποθάνωσιν εν Χριστώ πιστώς, είτε και να θανατωθώσιν υπέρ Χριστού μακαρίως ηξιώθησαν» κατά τον από Λειρίνου Βικέντιον (Commonit. 28 PL, 50,675). Αντιθέτως ο υπό ψευδωνυμίαν κρυπτόμενος συγγραφεύς των Αρεοπαγιτικών επεζήτησε και εν σοβαρώ μέτρω επέτυχε να υφαρπάση και σφετερισθή κύρος αποστολικού πατρός επιβληθείς διά της πλαστοπροσωπείας προκαταβολικώς επί πατέρων ορθοδόξου ομολογίας υπέρ αυτής αγωνισαμένων και αθλησάντων, οίος μεταξύ άλλων παλαιότερος και πρωτεύων Μάξιμος ο Ομολογητής. Ακριβώς δε, διότι η μεγάλη αύτη της Ορθοδόξου καθολικής Εκκλησίας προσωπικότης, η και ως αγία τιμωμένη εν τε τη Ανατολή και τη Δύσει, παρεπλανήθη υπό της πλαστογραφίας ταύτης, εκλαμβάνουσα τά Αρεοπαγιτικά ως γνήσιον έργον του Διονυσίου τού εις το κήρυγμα του θείου Παύλου πιστεύσαντος καί επιστραφέντος και μετ' ευλαβείας σχολιάσασα και αποκαθάρασα αυτά εν μέτρω ικανώ κακοήχων διατυπώσεων, οφείλεται το ότι ταύτα δεν εξεβλήθησαν εκ της περιοχής της Ορθοδόξου Γραμματείας ευθύς άμα τη εμφανίσει των. Πράγματι: είναι ήδη μεμαρτυρημένον (Mansi VIII 817), ότι κατά την εν Κων/πόλει εν έτει 532-533 επίσημον συνέντευξιν μεταξύ Ορθοδόξων και Μονοφυσιτών, όταν οι τελευταίοι ούτοι ανεφέρθησαν εις τα Αρεοπαγιτικά, ο εξ ονόματος των Ορθοδόξων τον λόγον λαμβάνων επίσκοπος Εφέσου Υπάτιος απέκρουσε μετά οξύτητος και βιαιότητος την αναφοράν ταύτην, υποστηρίξας, ότι τα συγγράμματα ταύτα είναι όλως άγνωστα εις τους παλαιούς. Όντως δε αι παλαιότεραι μαρτυρίαι περί τούτων εύρηνται εις τα συγγράμματα του Σεβήρου Αντιοχείας (512-518), καθαιρεθέντος διά τα μονοφυσιτίζοντα φρονήματα αυτού, εξ αυτού δε προήλθον και οι αποκληθέντες και κατακριθέντες ως αιρετικοί Σεβηριανοί. Επί πλέον και αυτός ο Ψευδοδιονύσιος πρώτος εποιήσατο περί της ενεργείας του Χριστού την διατύπωσιν «καινήν τινα την θεανδρικήν ενέργειαν» (Επιστ. Δ. PG 3,1072), ήτις ισχυρώς επεκροτήθη υπό των Σεβηριανών. Κατεκρίθη όμως υπό της εν έτει 649 υπό Μαρτίνου Α συγκληθείσης εν Λατερανώ συνόδου διά του 15 κανόνος αυτής. Και η κατάκρισις αύτη ίσχυσεν έως ού ο υπέρ του δόγματος των δύο εν Χριστώ θελημάτων και ενεργειών αθλήσας και εν φυλακή αποθανών Μάξιμος ο Ομολογητής, ο τα Αρεοπαγιτικά ως γνήσια και αποστολικά εκλαβών και σχολιάσας, απεσάφησε και επεξήγησεν αυτήν ορθοδόξως κατά την περί τριών θελημάτων εν τω Χριστώ αδιάβλητον δογματικήν διδασκαλίαν.

* Παναγιώτης Ν. Τρεμπέλας,

Μυστικισμός - Αποφατισμός. Καταφατική θελογία, Τεύχος Α',

Εν Αθήναις, 1974,
σ. 28.

*