Μια δικαστική υπόθεση που φέρθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είχε τη δυναμική να αποτελέσει ορόσημο για την προάσπιση της κοσμικότητας στην Ευρώπη. Εντούτοις, αυτό δεν συνέβη καθώς το Μάρτιο του 2011 η προσφυγή της Ιταλίας στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου πέτυχε να αντιστρέψει την αρχική απόφαση του Δικαστηρίου που λήφθηκε το Νοέμβριο του 2009.
Η απόφαση του Δικαστηρίου1 υποστήριξε ότι η δημόσια παρουσία του εσταυρωμένου δεν αποτελεί «κατήχηση» και ότι είναι κατά συνέπεια επιτρεπτή. Η Ευρωπαϊκή Ανθρωπιστική Ένωση εξέδωσε δελτίο τύπου στο οποίο αναφέρονταν μεταξύ άλλων τα εξής:
«Αυτή η εξαιρετικά θλιβερή απόφαση αποτελεί υπαναχώρηση ως προς τη σαφήνεια της αρχικής απόφασης ότι το κράτος και τα ιδρύματά του θα πρέπει είναι αμερόληπτα, να μην ευνοούν τη μία θρησκεία ή πίστη σε βάρος κάποιας άλλης. Αυτή η αρχή είναι ιδιαίτερα σημαντική όταν το κράτος απευθύνεται προς μαθητές σχολικής ηλικίας, καθώς αυτοί δεν είναι μόνο ανώριμοι και εύπλαστοι αλλά επίσης αποτελούν ένα ακροατήριο με σχέση εξάρτησης».
»Ευελπιστούμε ότι οι δικαστές δεν υπέκυψαν στην τεράστια πολιτική πίεση που άσκησε πάνω τους η Ιταλία και η όμοια με την «Ιερά Συμμαχία» των Καθολικών και των Ορθόδοξων κρατών που υποστήριξαν το αίτημά της και από το Βατικανό, από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος και άλλα αντιδραστικά θρησκευτικά συμφέροντα των οποίων οι φόβοι για την απώλεια της επιρροής σε μια αυξανόμενα κοσμική Ευρώπη θα οδηγούνταν σε υποχώρηση ως αποτέλεσμα αυτής της απόφασης».2
Η υπόθεση
Στην υπόθεση Lautsi κατά Ιταλίας, ένας γονέας (η κα Soile Lautsi) υποστήριξε επιτυχώς ότι ο διοικητικός νόμος της Ιταλίας που απαιτεί τη δημόσια παρουσία του εσταυρωμένου σε κάθε δημόσια σχολική αίθουσα παραβίαζε το δικαίωμα των γονέων ως προς την «εξασφάλιση [της εκπαίδευσης των παιδιών τους] σε συμμόρφωση με τις δικές τους θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις». (Άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου 1 στης Σύμβασης, το οποίο ανέγνωσε το Δικαστήριο σε συνάρτηση με το άρθρο 9.)
Η κα Lautsi υποστήριξε ότι η παρουσία των εσταυρωμένων στις αίθουσες που χρησιμοποιούνται ως εκλογικά κέντρα για την ψηφοφορία στις πολιτικές εκλογές αποτελεί παραβίαση της αρχής του κοσμικού κράτους, ότι η δημόσια παρουσία σε σχολικές αίθουσες είναι «παραβίαση της αρχής της κοσμικότητας» και ότι αποτελεί «παραβίαση της αρχής της αμεροληψίας της δημόσιας διοίκησης».
Από την άλλη πλευρά, η Ιταλία υποστήριξε ότι «ο σταυρός έχει καταστεί μέρος των πολιτικών αξιών του ιταλικού Συντάγματος και ότι αντιπροσωπεύει τις αξίες της πολιτικής ζωής». «Οι σημερινές δημοκρατικές αξίες είναι ριζωμένες στο ...μήνυμα του Ευαγγελίου. Το μήνυμα του σταυρού είναι μήνυμα ανθρωπισμού, το οποίο μπορεί να προσληφθεί ανεξάρτητα από τη θρησκευτική του διάσταση, καθώς αποτελεί ένα σύνολο αρχών και αξιών που σχηματίζουν τη βάση των δημοκρατιών μας». Συνεπώς, «η δημόσια παρουσία του σταυρού δεν υπονομεύει το κοσμικό κράτος», και εφόσον «δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή ομοφωνία σχετικά με το πώς να ερμηνευτεί στην πράξη η αντίληψη περί κοσμικότητας ...τα κράτη θα πρέπει να έχουν ευρύτερη ευχέρεια στο ζήτημα αυτό».
Το Νοέμβριο του 2009 εφτά δικαστές πήραν ομόφωνα την απόφαση κατά της Ιταλίας. Το κείμενο της απόφασης καθιστούσε σαφές ότι αυτή η απόφαση κατά της Ιταλίας συμμορφωνόταν με το Σύνταγμα της Ιταλίας, το οποίο είναι κοσμικό από το 1985 όταν «ο ομολογιακός χαρακτήρας του κράτους εγκαταλείφθηκε πλήρως».
Στην απόφαση του δικαστηρίου3 περιέχονται αρκετά σημεία τεράστιας γενικής σημασίας:
«Ο σεβασμός των πεποιθήσεων των γονέων είναι δυνατός μέσω μιας εκπαίδευσης ικανής να παρέχει ένα σχολικό περιβάλλον που είναι ανοιχτό και συμπεριληπτικό μάλλον παρά αποκλειστικό, ανεξάρτητα από το περιβάλλον, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και την εθνικότητα του παιδιού. Το σχολείο δεν θα πρέπει να αποτελεί πεδίο προσηλυτισμού ή κηρύγματος, θα πρέπει να είναι τόπος συνάντησης διαφορετικών θρησκευτικών και φιλοσοφικών πεποιθήσεων, όπου οι μαθητές μπορούν να αποκτούν κατανόηση των αντίστοιχων ιδεών και παραδόσεων...»
»Το κράτος, καθώς εκπληρώνει τις αναμενόμενες από αυτό λειτουργίες που αφορούν την εκπαίδευση και την κατάρτιση, θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι πληροφορίες ή οι γνώσεις που περιέχονται στα σχολικά προγράμματα μεταδίδονται με τρόπο αντικειμενικό, κριτικό και πολυφωνικό. Είναι απαγορευμένο να επιδιώκεται κάποιος κατηχητικός σκοπός ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν σέβεται τις θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις των γονέων. Αυτό αποτελεί το όριο το οποίο δεν πρέπει να ξεπεραστεί...»
»Το καθήκον της ουδετερότητας και της αμεροληψίας του κράτους είναι ασύμβατο με οποιαδήποτε απόφαση εκ μέρους του σχετικά με τη νομιμότητα των θρησκευτικών απόψεων ή του τρόπου έκφρασής τους. Στα συμφραζόμενα της εκπαίδευσης, η ουδετερότητα θα πρέπει να διασφαλίζει την πολυφωνία...»
»Η σχολική εκπαίδευση των παιδιών είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα επειδή στην περίπτωση αυτή, η δεσμευτική εξουσία του κράτους επιβάλλεται σε διάνοιες οι οποίες ακόμη αδυνατούν (ανάλογα με το επίπεδο ωριμότητα του παιδιού) ως προς την κριτική ικανότητα που θα τα επιτρέψει να αποστασιοποιηθούν από το μήνυμα που υπονοείται από μια προνομιακή επιλογή η οποία εκφράζεται από το κράτος σε θρησκευτικά ζητήματα...»
»Η δημόσια παρουσία... θρησκευτικών συμβόλων δεν μπορεί να δικαιολογηθεί είτε από το αίτημα άλλων γονέων που θέλουν θρησκευτική εκπαίδευση που είναι συνεπής με τα πιστεύω τους ούτε από ...έναν αναγκαστικό συμβιβασμό με πολιτικά κόμματα χριστιανικής έμπνευσης. Ο σεβασμός για τα πιστεύω των γονέων θα πρέπει να λαβαίνει υπόψη τη συμμόρφωση με τα πιστεύω άλλων γονέων. Το κράτος υποχρεούται σε θρησκευτική ουδετερότητα στη δημόσια εκπαίδευση όπου η παρακολούθηση απαιτείται ασχέτως θρησκείας και θα πρέπει να επιζητάει να ενσταλάξει στους μαθητές την κριτική σκέψη».
Οι αντιδράσεις
Η απόφαση έγινε δεκτή με υστερία και ύβρεις στην Ιταλία και αλλού. Τα παιδιά της οικογένειας Lautsi-Albertin δέχτηκαν βίαιες επιθέσεις στο σχολείο και έξω από το σπίτι τους σχεδιάστηκαν σταυροί.4 Ένα δείγμα των έντονων αντιδράσεων ήταν ο Ιταλός υπουργός άμυνας ο οποίος ξέσπασε οργισμένος αδιάκοπα σε μια τηλεοπτική εκπομπή για τέσσερα λεπτά.5 Αυτό ανάγκασε την κα. Soile Lautsi και το σύζυγό της κ. Massimo Albertin να δημοσιεύσουν μια ανοιχτή επιστολή στην οποία εξέφραζαν την έκπληξή τους –μεταξύ άλλων-- για το ότι δεν υπήρξε καμία αντίδραση σε αυτές τις δηλώσεις από άλλα μέλη της κυβέρνησης.6
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μια ομάδα Ιταλών Ευρωβουλευτών κατέθεσε μια Δήλωση αποδοκιμασίας της απόφασης, την οποία ακολούθησε μια ανταπαντητική Δήλωση από την Ευρωβουλευτή Sophie in’t Veld η οποία χαιρέτιζε την απόφαση.
Κομματικές ομάδες κατέθεσαν επίσης κείμενα δηλώσεων. Μεταξύ αυτών, η Σοσιαλιστική Ομάδα συντάχθηκε με τα κόμματα της δεξιάς πτέρυγας στην καταδίκη της απόφασης. Στη δήλωση7 που εξέδωσαν έθεταν σε δεύτερο επίπεδο τα ανθρώπινα δικαιώματα και υποστήριξαν «την ελευθερία των Κρατών Μελών να εκθέτουν οποιοδήποτε θρησκευτικό σύμβολο δημόσια». Οι Πράσινοι υποστήριξαν την απόφαση του Δικαστηρίου.8
Στις 2 Φεβρουαρίου μια πρωτοφανής λίστα9 που περιλάμβανε περισσότερες από 100 ιταλικές οργανώσεις έστειλε μια κοινή ανοιχτή επιστολή10 σε όργανα του Ευρωκοινοβουλίου υποστηρίζοντας την απόφαση του Δικαστηρίου και καταδικάζοντας την «άγρια και βίαιη» αντίδραση πολλών στην Ιταλία. Καταδίκαζαν την επιβολή του Βατικανού πάνω στους Ιταλούς πολιτικούς παρά το ισχύον κοσμικό σύνταγμα και τον φθίνοντα αριθμό των πιστών, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Όσο λιγότεροι άνθρωποι ακολουθούν τα προστάγματά τους τόσο περισσότερα ζητάνε, αποζητούν προνόμια και τα χρήματα των φορολογουμένων, υψώνουν τη φωνή τους έτσι ώστε να επιβάλουν τη θέλησή τους στη ζωή και τη συμπεριφορά των μη Καθολικών».
Η έφεση της Ιταλίας
Η Ιταλία άσκησε το δικαίωμά της να εφεσιβάλλει την απόφαση στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Κάποιες χώρες και οργανισμοί ζήτησαν να παρέμβουν, τα αιτήματα των οποίων έγιναν για κάποιους δεκτά ενώ για άλλους απορρίφθηκαν.11 Καθορίστηκε η ακρόαση για τις 30 Ιουνίου 2010 και αναμενόταν να ληφθεί η απόφαση το φθινόπωρο του ίδιου έτους αλλά δεν βγήκε η απόφαση μέχρι τελικά τις 18 Μαρτίου 2011.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου παραθέτει παλιότερες αποφάσεις του ιταλικού Συνταγματικού Δικαστηρίου (το οποίο δεν είχε καμία ανάμειξη σε αυτή την υπόθεση λόγω κάποιας νομικής τεχνικής λεπτομέρειας). Το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε το 2000 ότι «οι θεμελιώδεις αρχές της ισότητας όλων των πολιτών ανεξαρτήτων θρησκείας (άρθρο 3 του Συντάγματος) και η ίση ελευθερία όλων των θρησκειών ενώπιον του νόμου (άρθρο 8) υπαγορεύουν ότι η στάση του κράτους θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από αμεροληψία και τήρηση ίσων αποστάσεων». Οι λεγόμενες «κοινωνικές αντιδράσεις» θεωρούνται άνευ σημασίας. «Μια τέτοιου είδους τοποθέτηση με αμεροληψία και με τήρηση ίσων αποστάσεων αντανακλάει την αρχή της κοσμικότητας την οποία το Συνταγματικό Δικαστήριο την συνάγει από τα συνταγματικά πρότυπα και η οποία εγγενώς αποτελεί «υπέρτατη αρχή», η οποία χαρακτηρίζει το κράτος κατά την έννοια της πολυφωνίας. Είναι φανερό ότι η υπάρχουσα εν ισχύ ιταλική νομοθεσία είναι επαρκής ώστε αν εφαρμοστεί να δικαιώσει τους ισχυρισμούς της ενάγουσας κας Lautsi.
Αποτελεί σπουδαία κατάκτηση η έμπρακτη εμπέδωση από μέρους της πολιτείας της αντίληψης ότι τα διάφορα πιστεύω, οι κουλτούρες και οι διαφορετικές παραδόσεις θα πρέπει να συνυπάρξουν σε καθεστώς ισότητας και ελευθερίας.
Βλέπε επίσης:
* «The European Court of Human Rights' Lautsi decision: Context, contents, consequences» [«Η απόφαση Lautsi του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: Συμφραζόμενα, περιεχόμενο, συνέπειες»] του περιοδικού Journal for the Study of Religions and Ideologies [9,26 (Καλοκαίρι 2010): 47-74].12
* Utah Law Review με τίτλο «Religious Liberty–Freedom of Conscience or Freedom of Choice?» [«Θρησκευτική Ελευθερία–Ελευθερία Συνείδησης ή Ελευθερία Επιλογής;»] (Michael J. Sandel, 1989, σσ. 597-615).13
Υποσημειώσεις
1 http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?action=html&documentId=883169&portal=hbkm&source=externalbydocnumber&table=F69A27FD8FB86142BF01C1166DEA398649.
Επίσης, http://www.echr.coe.int/echr/resources/hudoc/lautsi_and_others_v__italy.pdf2 http://www.humanistfederation.eu/download/277-press%20release%20re%20Lautsi%20final%20judgement.pdf.
Επίσης, http://www.humanistfederation.eu/download/277-Critique%20of%20Lautsi%20appeal%20judgement.pdf.3 http://www.humanistfederation.eu/download/162-ECHR%20judgement%20Lautsi%20v%20Italy.pdf4 http://politicsreligion.eu/news/lautsi-v-italy/5 http://www.youtube.com/watch?v=goWDmbvNGr0&NR=1&feature=fvwp6 http://www.humanistfederation.eu/download/162-Lautsi%20Albertin%20statement.pdf7 http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=MOTION&reference=B7-2009-0278&language=EN8 http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=MOTION&reference=P7-RC-2009-0275&language=EN9 http://www.humanistfederation.eu/download/277-Italian%20open%20letter%20addressees.pdf10 http://www.humanistfederation.eu/download/277-Italian%20open%20letter.pdf11 http://www.humanistfederation.eu/download/277-ECtHR%20re%20third%20party%20interventions.pdf12 http://www.humanistfederation.eu/download/277-GabrielAndreescu%20Lautsi%20paper.pdf13 http://heinonline.org/HOL/Page?collection=journals&handle=hein.journals/utahlr1989&id=599
No comments:
Post a Comment